„სოციალური სამართლიანობის ცენტრი“ (SJC) „ქართული ოცნების“ მიერ მიღებული საკანონმდებლო ცვლილებების შეფასებას აქვეყნებს, რომელიც შეკრებას ტროტუარზეც ზღუდავს.
„სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ განცხადებით, ეს არის შეკრების თავისუფლების შემზღუდველი კიდევ ერთი რეპრესიული საკანონმდებლო ცვლილება, რომელიც ცკიდევ უფრო მეტად ავიწროებს მშვიდობიანი შეკრების დასაშვებ ფარგლებს.
ორგანიზაციის შეფასებით, „ქართული ოცნების“ მიერ მიღებული ცვლილებები არაკონსტიტუციურია და გაუმართლებლად ერევა შეკრების თავისუფლებით დაცულ სფეროში.
ნეტგაზეთი გთავაზობთ „სოციალური სამართლიანობის ცენტრის“ შეფასებას.
„2025 წლის 8 დეკემბერს „ქართულმა ოცნებამ“ შეკრების თავისუფლების შემზღუდველი კიდევ ერთი რეპრესიული საკანონმდებლო ცვლილება დააინიცირა, რომელიც რამდენიმე დღეში დაჩქარებული წესით განიხილა და 12 დეკემბერს უკვე ძალაში შევიდა. საკანონმდებლო ცვლილებები, რომლებიც კიდევ უფრო მეტად ავიწროებს მშვიდობიანი შეკრების დასაშვებ ფარგლებს, ჩვენი შეფასებით, არაკონსტიტუციურია და გაუმართლებლად ერევა შეკრების თავისუფლებით დაცულ სფეროში.
საკანონმდებლო ცვლილებები შევიდა „შეკრებისა და მანიფესტაციიის შესახებ საქართველოს კანონსა და ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსში. ცვლილებების მიზანია, შეკრების შეზღუდვის ფარგლების, პირობებისა და პასუხისმგებლობის ფორმების გაფართოება, ასევე შეკრების მართვის კომპეტენციის მუნიციპალური ორგანოებიდან შინაგან საქმეთა სამინისტროში (შსს) ცენტრალიზება.
აღსანიშნავია, რომ საკანონმდებლო ცვლილებების ეს პაკეტი 28 ნოემბერს დაწყებული დემონსტრაციების შემდეგ მიღებული შეკრების შემზღუდველი ინიციატივების მე-5 ტალღაა, რომელიც წინა ორის მსგავსად წინააღმდეგობაში მოდის ადამიანის უფლებების სტანდარტებთან, ისევე როგორც სამართლის უზენაესობის პრინციპთან. აღსანიშნავია, რომ ამ ცვლილებების ერთობლიობით, უკვე სისხლის სამართლის პასუხისმგებლობის და 1 წლით თავისუფლების აღკვეთის დაკისრება შესაძლებელია განმეორებით ტროტუარზე საფეხმავლო მოძრაობისთვის ხელოვნური შეფერხების შექმნის საბაბით.
უფრო ზუსტად, 12 დეკემბერს ამოქმედებული საკანონმდებლო ცვლილებებით, “შეკრებებისა და მანიფესტაციების შესახებ” საქართველოს კანონის მე-10 მუხლის რედაქცია შეიცვალა იმგვარად, რომ შსს-ს გაუჩნდა უფლებამოსილება, შეკრების მონაწილეებს მისცეს მითითება “ ჩატარების ადგილის ან/და დროის, სვლაგეზის შეცვლის” შესახებ, როდესაც დემონსტრაცია აბრკოლებს არა მხოლოდ სატრანსპორტო საშუალებების, არამედ ახლა უკვე “ხალხის შეუფერხებელ გადაადგილებასაც”. ხოლო ამ მუხლის მოთხოვნების დარღვევა საქართველოს ადმინისტრაციულ სამართალდარღვევათა კოდექსის 174 პრიმა მუხლის საფუძველზე, 15-დღიანი ადმინისტრაციული პატიმრობით ისჯება. სახდელდადებული პირის მიერ იგივე ქმედების ჩადენა კი სისხლისსამართლებრივი წესით არის დასჯადი.
ამას გარდა, ცვლილებებით დაკონკრეტებულია, რომ შეკრებაზე გაფრთხილების პასუხად შსს-ს (მუნიციპალური მთავრობის ნაცვლად) სავალდებულო მითითება შეკრების ჩატარების ადგილის, დროის ან სვლაგზის შეცვლაზე, რომელიც დაშვებული ხდება საფეხმავლო მოძრაობის შეფერხების რისკის კონტექსტშიც, არ შეჩერდება მისი სასამართლოში გასაჩივრების შემთხვევაშიც.
კანონის არსებული შინაარსი, რომ ტროტუარზე შეკრების თავისუფლების შეზღუდვა დაშვებული იქნება მხოლოდ „ხელოვნური“, თვითმიზნური შეფერხების შემთხვევაში, მხოლოდ ფორმალურად არის შენარჩუნებული და პრაქტიკაში ძალადაკარგულია. როგორც გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვის ადმინისტრაციულმა საქმეებმა აჩვენა, სასამართლო სადამსჯელო ღონისძიებებს იყენებს ექსკუზიურად პოლიციელების ჩვენების საფუძველზე, მაშინაც თუ ისინი ადგილზე არ იმყოფებოდნენ, მათი ჩვენება სხვა მტკიცებულებებს, მათ შორის, ვიდეო ჩანაწერებს ან/და გზის (ან მისი ნაწილის) გადაკეტვაზე ადგილზე მყოფი პოლიციელების იმპლიციტურ ნებართვას ეწინააღმდეგება. ამასთან, გზის გახსნის ნაცვლად, სახის ამოცნობის ტექნოლოგიის მასშტაბური გამოყენებით შეკრების შემდგომ მისი მონაწილეების დასჯის პრაქტიკა ადასტურებს იმასაც, რომ სახელმწიფო გადაადგილების შეფერხების აღმოფხვრაზე მეტად ხელისუფლების კრიტიკაში ჩართული პირების ტარგეტირებული დასჯით არის დაინტერესებული, რაც ამგვარი ტექნოლოგიების ამ მიზნით გამოყენების შედეგად, შეკრებაზე “მსუსხავი ეფექტის” გამოც ეწინააღმდეგება ევროპულ კონვენციას.
შეტანილი ცვლილებები კიდევ უფრო ნათელს ხდის, რომ სახელმწიფოს მიზანი ყოველგვარი შეკრების გაუქმებაა, შეფერხების თვითმიზნურობის მიუხედავად, რადგან თავისი ბუნებიდან გამომდინარე, საფეხმავლო მოძრაობის შეფერხება მხოლოდ და მხოლოდ ისეთ შემთხვევებშია შესაძლებელი, როდესაც ეს შეკრებილების რაოდენობიდან გამომდინარე ბუნებრივად ხდება.
იმის გარდა, რომ შეზღუდვის ამ ახალი საფუძვლით ამჯერად საფეხმავლო გზაზეც იკრძალება შეკრება, ცვლილებები ადგენს პრაქტიკაში შესასრულებლად შეუძლებელ მოთხოვნებს. კერძოდ, ცვლილებების თანახმად, მთლიანად უკანონოდ გამოცხადდება მშვიდობიანი შეკრება და შესაბამისად, მასში მონაწილეობაც თუ ხალხის ან ტრანსპორტის გადაადგილებას მასობრივად და განზრახ შეექმნება საფრთხე, რომელიც შესაბამისი მითითებიდან 15 წუთის განმავლობაში არ აღმოიფხვრება. კანონის ამჟამინდელი ვერსია 15-წუთიან ვადას არა შეფერხების სრულ აღმოფხვრას, არამედ ორგანიზატორის მოწოდებას ან/და ასეთი შეფერხების აღმოსაფხვრელად გონივრული ქმედებას უკავშირებს. ცვლილებით კი, შეკრება უკანონოდ გამოცხადება მაშინაც, თუ 15 წუთის განმავლობაში შეკრების ორგანიზატორმა და მონაწილეებმა მიიღეს ზომები შეკრების კანონიერ ჩარჩოში დასაბრუნებლად, თუმცა, შეფერხების სრულად აღმოფხვრას მეტი დრო დასჭირდა.
ამას გარდა, კანონს შემოაქვს შეკრების უკანონოდ ცნობის ახალი კატეგორია იმის დაკონკრეტების გარეშე, თუ რა პასუხისმგებლობა შეიძლება მოჰყვეს ასეთ შეკრებაში მონაწილეობას ან/და რამდენად იქნება ის დამოკიდებული პირის ინდივიდუალურ პასუხისმგებლობაზე. თუ მოქმედი კანონი მოძრაობის მასობრივ შეფერხებაზე რეაგირებისთვის შსს-ს ანიჭებდა შესაბამისი სავალდებულო მითითების გაცემის უფლებამოსილებას, ცვლილებებით, მათ შორის, საფეხმავლო მოძრაობის მასობრივი გადაკეტვისას, შსს ზემოთ განხილული მითითების 15-წუთიანი ვადის გასვლის შემდგომ, უფლებამოსილი იქნება, მთლიანი შეკრება გამოაცხადოს უკანონოდ, მიიღოს გადაწყვეტილება მისი შეწყვეტის შესახებ და სხვა „საერთაშორისო სამართლითა და საქართველოს კანონმდებლობით გათვალისწინებული ზომები”.
საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დაძლევის რისკები
ამას გარდა, ცვლილებებით 5 დღით ადრე გაფრთხილების წესში მუნიციპალური მთავრობის, როგორც გაფრთხილების ადრესატის, ჩანაცვლება ხდება შინაგან საქმეთა სამინისტროთი. ეს ცვლილება საკონსტიტუციო სასამართლოს გადაწყვეტილების დამძლევ ნორმადაც იქცევა, რადგან ის შეტანილია სწორედ იმ ნორმაში, რომლის განმარტებასაც საკონსტიტუციო სასამართლომ ფარგლები დაუწესა იმის გარეშე, რომ ახალ დებულებაშიც გაიმეოროს ეს ფარგლები – სპონტანური შეკრების გაფრთხილების ვალდებულებით შეზღუდვის დაუშვებლობასთან დაკავშირებით.
ტროტუარზე შეკრებისას გაფრთხილების ვალდებულება ეწინააღმდეგება კონსტიტუციას და ევროპულ კონვენციას
მიუხედავად იმისა, რომ არც საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს და არც ადამიანის უფლებების ევროპულ სასამართლოს არ განუხილია საქმე, რომელიც კონკრეტულად კანონით ტროტუარზე შეკრების უფლების შეზღუდვას შეეხებოდა, არსებობს მკაფიო სტანდარტები, რომლებიც ტროტუარზე შეკრების საფეხმავლო მოძრაობის შეფერხების საბაბით შეზღუდვას გამორიცხავს. შემდეგ ქვეთავში წარმოდგენილი სტანდარტებიდან პირდაპირ გამომდინარეობს, რომ მინიმალური შეფერხება შეკრების თავისუფლებით სარგებლობის თანმდევი შედეგია და მისი შეზღუდვის საბაბი ვერ იქნება, თუ ამას შეკრებილთა რაოდენობა მოითხოვს, და ასეთი შეფერხება თვითმიზნური არ არის.
ეს სტანდარტი თავისთავად გულისხმობს, რომ საფეხმავლო მოძრაობისთვის შეკრებით შექმნილი მინიმალური დისკომფორტი, შემოვლითი გზით (მინიმალურად გაზრდილი მარშრუტით) მივიდეს დანიშნულების ადგილას, რომელიც თავისი ბუნებით მხოლოდ ბუნებრივად, შეკრებილთა რაოდენობით შეიძლება შეიქმნას, ვერ დაიმსახურებს შეკრების თავისუფლებაზე უფრო მაღალ დაცვას.
ამაზე ყველაზე მკაფიოდ საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლოს ის განმარტება მიუთითებს, რომელიც გადაადგილებისა (მათ შორის სასწრაფო და სახანძრო მანქანების გადაადგილების კონტექსტში) და შეკრების თავისუფლებას შორის მყარ იერარქიას აწესებს ისეთ შემთხვევაში, როდესაც ეს უკანასკნელი “სხვათა უფლებების შეზღუდვის გარეშე შეუძლებელია, როდესაც გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა ობიექტურ აუცილებლობას წარმოადგენს”. სასამართლო ასაბუთებს ამ სტანდარტის ლოგიკასაც, კერძოდ, თუ შეკრების დროისა და ადგილის შეცვლით შეიძლება მან სრულად დაკარგოს მნიშვნელობა, მოძრაობის შეფერხება მხოლოდ გარკვეული დროით ხდება ‘შეკრების დასრულებამდე ან ვიდრე სახელმწიფო არ დაარეგულირებს ალტერნატიული სავალი გზის და მასთან დაკავშირებულ გადაუდებელ საკითხებს”. ნიშანდობლივია, რომ სასამართლო სახელმწიფოს პოზიტიური ვალდებულების ნაწილად მიიჩნევს შესაბამისი უწყებების მომზადებასა და მზაობას შეკრებისა და გადაადგილების თავისუფლებების თანადროული სარგებლობისთვის შესაბამისი ზომების მისაღებად.
ცხადია, შეკრებისა და გადაადგილების თავისუფლებას შორის ეს იერარქია კიდევ უფრო მკვეთრია, როდესაც შეკრების მეორე მხარეს დგას საფეხმავლო მოძრაობისთვის ისეთი უმნიშვნელო დისკომფორტი, როგორიც არის შეკრების შემოვლითი გზებით დანიშნულების ადგილას მისვლა. მეორე მხრივ, როგორც აღვნიშნეთ, თავისი არსით საფეხმავლო მოძრაობის რეალური შეფერხება მხოლოდ მაშინ არის შესაძლებელი, თუ ამას შეკრებილთა რაოდენობა ბუნებრივად იწვევს.
ცვლილებებით შემოღებული წესის აბსურდულობა აღრმავებს პრაქტიკაში უკვე გამოკვეთილ ეჭვებს, რომ შეკრების შეზღუდვის ლეგიტიმური საფუძვლები რეალურად შეკრებილთა რაოდენობის და შეფერხების თვითმიზნურობის მიუხედავად, შეკრების თვითნებური შეზღუდვისთვის არის ინსტრუმენტალიზებული. ამ ეჭვს ისიც აღრმავებს, რომ ყოველგვარი საჭიროების გარეშე, შეკრების გაფრთხილების წესით მართვის სისტემის ცენტრალიზება ისეთი უწყების ქვეშ ხდება, რომელიც სახელმწიფო ორგანოებს შორის, როგორც ბუნებით ასე ქართულ პრაქტიკაში, ყველაზე მეტად არის დაინტერესებული შეკრების მინიმიზაციით.
კანონპროექტის ეს ნორმატიული შინაარსი, რომელიც ზოგადად ყოველგვარი შეფერხების პრევენციის პრიორიტიზებას ახდენს და შეკრების და გადაადგილების თავისუფლებებს შორის აქამდე არსებული იერარქიას ცვლის, როგორც ქვემოთ იქნება განმარტებული, ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას, ისევე როგორც ევროპული სასამართლოს პრაქტიკას.
გზაზე და ტროტუარზე შეკრების ნებართვაზე დამოკიდებულების დაკანონება ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას და ევროპულ კონვენციას
საკონსტიტუციო სასამართლოს პლენუმის 2023 წლის ერთხმად მიღებული გადაწყვეტილება საქმეზე საქართველოს სახალხო დამცველი საქართველოს პარლამენტის წინააღმდეგ დაუშვებლად ცნობს შეკრების 5 დღით ადრე გაფრთხილების ბლანკეტური ვალდებულების სპონტანურ შეკრებაზე გავრცელებას, არასპონტანური შეკრების შემთხვევაში კი, გაფრთხილების წესს შეკრების უსაფრთხო გარემოში ჩატარების მიზნის ფარგლებში აქცევს და სახელმწიფოს შესაბამის პოზიტიურ ვალდებულებას უკავშირებს. პლენუმის შემადგენლობის სრული თანხმობა ამ სტანდარტზე არ არის გასაკვირი, რადგან საწინააღმდეგო წინააღმდეგობაში მოვიდოდა კონსტიტუციის 21-ე მუხლთან, რომელიც მშვიდობიანი შეკრების ნებართვაზე დამოკიდებულებას კრძალავს.
საქართველოს საკონსტიტუციო სასამართლო საუბრობს შეკრების თავისუფლების ქვეშ სახელმწიფოს პოზიტიურ ვალდებულებაზე, რომელიც მოიცავს შესაბამისი ორგანოების/პერსონალის ადეკვატურ მომზადებასა და მათთვის ქცევის სათანადო ინსტრუქციის წინასწარ განსაზღვრასაც, რათა ისინი შეძლებისდაგვარად, შედეგიანად გაუმკლავდნენ სპონტანური შეკრების/მანიფესტაციის თანმდევ რისკებს.
სპონტანური აქციის მნიშვნელობასა, და შესაბამისად, ასეთ აქციებთან მიმართებით გაფრთხილების ვალდებულების დაუშვებლობაზე საუბრისას, საკონსტიტუციო სასამართლო განმარტავს, რომ ზოგჯერ “შეკრების ან მანიფესტაციის რამდენიმე საათის გადადებამაც კი შესაძლოა, არამარტო მნიშვნელოვნად შეამციროს მათი ეფექტიანობა მოვლენებზე გავლენის მოხდენისა და დასახული მიზნების მიღწევის უნარიანობის თვალსაზრისით, არამედ ყოველგვარი აზრი დაუკარგოს მათ ჩატარებას.” აღსანიშნავია, რომ სასამართლო ხაზს უსვამს შეკრების ადგილის შერჩევის მნიშვნელობასაც და მოძრაობით ნაკლებად დატვირთულ ადგილებში შეკრების გამართვას არ მიიჩნევს შეკრების ორგანიზატორებისთვის შეთავაზებულ ადეკვატურ ალტერნატივად. სასამართლოს სიტყვებით “მონაწილეთათვის არასასურველ ადგილას ან არასასურველ დროს შეკრების/მანიფესტაციის ჩატარებამ შეიძლება […] საერთოდ აზრი დაუკარგოს მის ჩატარებას.” სასამართლო შეკრების თავისუფლებით დაცულ სფეროში აქცევს შეკრების მონაწილეების მცდელობას “მიიპყრონ რაც შეიძლება მეტი ადამიანის ყურადღება”, რისთვისაც ირჩევენ ხალხმრავალ ადგილებს, ქალაქის მთავარ ქუჩებსა თუ მოედნებს, კონკრეტული ორგანოებისა თუ დაწესებულებების ახლომდებარე ტერიტორიებს.
მეტიც, ევროპული სასამართლოს მსგავსად (იხ. ქვემოთ), საკონსტიტუციო სასამართლო არაპროპორციულ შეზღუდვად მიიჩნევს შეკრების შეწყვეტის მოთხოვნას მაშინაც, თუ შეკრების მონაწილეთა მცირე რაოდენობის გათვალისწინებით გზის სავალი ნაწილის გადაკეტვა აუცილებელი არ არის. სასამართლოს თანახმად, შეკრების ასეთი წესის დარღვევა მისი კანონთან შესაბამისობაში მოყვანის და არა დაუყოვნებლივ მისი შეწყვეტის საფუძველი უნდა გახდეს.
ჯერ კიდევ 2023 წელს, სანამ საკანონმდებლო ორგანო შეკრების შეზღუდვის მიზნით სრულად მოცული იქნებოდა (იხ. ვენეციის კომისიის და ეუთო ოდირის შეფასებები შეკრების საწინააღმდეგო ინიციატივების წინა ტალღებზე), საკონსტიტუციო სასამართლომ შეკრების თავისუფლების შეზღუდვის ცდუნებაზე გამაფრთხილებელი მინიშნება გააკეთა. სასამართლომ განმარტა, რომ ‘ბუნებრივად არსებობს რისკი ხელისუფლებამ შეკრების თავისუფლება შეზღუდოს, რათა თავიდან აირიდოს არაპოპულარული აზრის, კრიტიკის საჯაროდ გაჟღერება, დათრგუნოს მისი მოწინააღმდეგეებისა თუ უმცირესობების ხმა, აუცილებელია უფლების მზღუდავი ნებისმიერი რეგულირების მკაცრი კონსტიტუციური კონტროლი.”
საკონსტიტუციო სასამართლოს საქმეში ყურადღებას ასევე იმსახურებს თავად “ქართული ოცნების” ხელისუფლების განცხადებები, რომ წინასწარი გაფრთხილების ვალდებულება ისედაც არ ვრცელდებოდა სპონტანურ შეკრებებზე და პრაქტიკიდან გამომდინარე, გაფრთხილების გარეშეც, „სახელმწიფოს გააჩნია რესურსი, გარკვეული დროის შემდეგ, მოგვიანებით, მაგრამ მაინც უზრუნველყოს მისთვის დაკისრებული პოზიტიური ვალდებულებების აღსრულება.”
ევროპული კონვენცია და სასამართლოს პრაქტიკა ავსებს საკონსტიტუციო სასამართლოს ამ სტანდარტს და აკონკრეტებს, რომ, მართალია, წინასწარი გაფრთხილების წესის დარღვევა, და ისიც, არასპონტანური შეკრების შემთხვევაში გარკვეულ ინდივიდუალურ პროპორციულ პასუხისმგებლობას შეიძლება იწვევდეს, თუმცა ის არ უნდა ცვლიდეს შეკრების მხოლოდ შესაბამისი მიზნით (ეს ვერ იქნება არათვითმიზნური შეფერხება) და თანაზომიერად შეზღუდვის სტანდარტს (უფრო ვრცლად იხ. ქვედა ქვეთავი). სასამართლოს თანახმად, გაფრთხილების მექანიზმი არ უნდა იქნეს გამოყენებული თვითმიზნურად და არასპონტანური შეკრების შემთხვევაშიც, მისი გამოყენების ფარული მიზანი შეკრების თავისუფლების შეზღუდვა არ უნდა იყოს.
მეტიც, ევროპული სასამართლო მოითხოვს, რომ შესაბამისმა უწყებებმა გამოიჩინონ საკმარისი თმენის ვალდებულება თვითმიზნური შეფერხების შემთხვევაშიც, მაგალითად, ასეთი თმენის ვალდებულების ფარგლებში აქცევს სასამართლო რამდენიმე საათით ავტოსატრანსპორტო საშუალებებით გზის ბლოკირების, ორი დღის განმავლობაში სამი მაგისტრალის ერთდროულ გადაკეტვას, და შეკრებაში შემდგომ ჩარევას სახელმწიფოს მხრიდან ასეთი თმენის ვალდებულების გამოჩენის გათვალისწინებით უშვებს.
იმ პირობებში, როდესაც ანტისახელისუფლებო შეკრების თვითნებურად შეზღუდვის ბუნებრივი რისკი პრაქტიკაში მასშტაბურად არის რეალიზებული, რთულია ფაქტობრივად გაუქმებულად არ ჩაითვალოს ფორმალურად შენარჩუნებული დათქმა, რომ შეკრების მოძრაობის შეფერხების საბაბით შეზღუდვა დაუშვებელია, თუ ასეთ შეფერხებას შეკრებილთა რაოდენობა ბუნებრივად იწვევს. ამაზე მიანიშნებს ისიც, რომ სახელმწიფო შეფერხების აღმოფხვრაზე მეტად სადამსჯელო ღონისძიებებით არის დაინტერესებული. არათვითმიზნური შეფერხების თმენის ვალდებულებაზე ამ დათქმის პრაქტიკაში განხორციელების გარეშე კი ვიღებთ სამართლებრივ რეალობას, როდესაც ტროტუარზე შეკრებაც კი კრიმინალიზებულია, რაც არათუ გამოხატვის თავისუფლების ეფექტურად სარგებლობის შესაძლებლობას კეტავს, არამედ ამის ნაკლებად ეფექტურ, შეზღუდულ ფორმებსაც შლის საჯარო სივრციდან.
შეკრების „უკანონობის“ საბაბით (განსხვავებით „აკრძალულისგან“) დაშლის ან შეზღუდვის ავტომატურ საფუძვლად გამოყენება ეწინააღმდეგება საქართველოს კონსტიტუციას და ევროპულ კონვენციას
ევროპული სასამართლოს სტანდარტით, შეკრების უკანონოდ ცნობა არ უტოლდება ე.წ. „კარტ ბლანშს“ – შეუზღუდავ უფლებამოსილებას მის წინააღმდეგ გამოყენებული იყოს ნებისმიერი ზომა. მაგალითად, წინასწარი ავტორიზაციის არარსებობის და შეკრების, ამ გაგებით, “უკანონოდ” ცნობის მიუხედავად, სახელმწიფომ ის მხოლოდ პროპორციულობის პრინციპის დაცვით შეიძლება შეზღუდოს.
უკანონო შეკრების მონაწილეებსაც უნდა მიეცეთ საშუალება გარკვეული პერიოდის განმავლობაში გამოხატონ პროტესტი, და მხოლოდ, გონივრული დროის შემდეგ, შეიძლება დაექვემდებარონ შეკრების ადგილის დატოვების სავალდებულო მოთხოვნას. უფრო ინტენსიური ზომები, როგორიცაა დაშლა და დაკავება, საზოგადოებრივი უსაფრთხოებისთვის კიდევ უფრო სერიოზული რისკის ჩვენებას მოითხოვს. სასამართლო “არაავტორიზებულ” შეკრებაში მონაწილეობისთვის პასუხისმგებლობის დაკისრებას უშვებს მხოლოდ არასპონტანური შეკრების შემთხვევაში, და ისიც, არა ზოგადად, შეკრების ადგილზე შეზღუდვით, არამედ შეკრების შემდგომი პროპორციული პასუხისმგებლობის დაწესებით გაფრთხილების წესის დარღვევისთვის.
ამის საპირისპიროდ, ცვლილებებით, ისიც კი არ არის დაკონკრეტებული, თუ რა არის შეკრების „უკანონოდ“ ცნობის და მასში მონაწილეობის შესაბამისი სამართლებრივი შედეგი და არის თუ არა უკანონო შეკრებაში მონაწილეობისთვის პირის ინდივიდუალური ბრალის გარეშე დასჯა შესაძლებელი.
რაც შეეხება კანონში უცვლელად შენარჩუნებულ „მასობრიობის“ ელემენტს, რომელიც ნაკლებად ინტენსიური, ორდინალური შეფერხების შემთხვევებს საერთოდ არ უნდა მოიცავდეს, პრაქტიკაში ის შეკრების შეზღუდვისთვის „თვითმიზნურობის“ წინაპირობასთან ერთად ძალადაკარგულად უნდა მივიჩნიოთ. შესაბამისად, შეკრების უკანონოდ გამოცხადება და მასში მონაწილეების დასჯა თეორიულად შესაძლებელი ხდება გარკვეული შეფერხების იდენტიფიცირებისას, მაშინაც თუ ის მასობრივ ხასიათს არ ატარებს და თვითმიზნური არ არის, იმ შემთხვევაშიც, თუ ეს თეორიულადაც შეუძლებელია შეკრების ტროტუარზე გამართვისას.
შეფერხების 15-წუთიან ვადაში სრულად აღმოფხვრის (შედეგის მიღწევის) ვალდებულება ეწინააღმდეგება სამართლის უზენაესობის სტანდარტსაც
კანონი შეკრების მონაწილეებს 15-წუთიან ვადაში არა ქმედების, არამედ შედეგის – შეფერხების სრულად აღმოფხვრის მიღწევის ვალდებულებას აკისრებს მაშინ, როდესაც სახელმწიფო გაფრთხილების მექანიზმს სწორედ რომ სპონტანურ შეფერხებებთან ასე მყისიერად გამკლავების შეუძლებლობის გამო იყენებს. შეკრების ორგანიზატორების და მონაწილეებისთვის იმგვარი ვალდებულების დაკისრება, რომელიც შესაძლოა, მათ კონტროლს მიღმა იყოს და შესაბამისი ზომების მიღების შემთხვევაშიც კი ვერ შესრულდეს, არღვევს პასუხისმგებლობის ინდივიდუალიზაციის საბაზისო პრინციპსაც.
შეჯამება
სამართლის უზენაესობის ყველაზე მინიმალისტური გაგებით კანონი უნდა აკმაყოფილებდეს შემდეგ მოთხოვნებს: ის უნდა იყოს ზოგადი იმ გაგებით, რომ ის პირთა წინასწარ განუსაზღვრელ წრეს მიემართება (მიუკერძოებელი და არა ტარგეტირებული ad hominem); საჯაროდ მიღებული; მომავალ ქმედებაზე ორიენტირებული; განჭვრეტადი; წინააღმდეგობრივი შინაარსისგან დაცლილი; შედარებით სტაბილური (მაგ. ყოველდღიურად არ უნდა იცვლებოდეს); მისი შესრულება შესაძლებელი უნდა იყოს; აღსრულება გამოკვეთილად არ უნდა დაშორდეს კანონის კეთილსინდისიერ განმარტებას.
შეკრების საკანონმდებლო ჩარჩო და მისი შეზღუდვის პრაქტიკა სამართლის უზენაესობის თითქმის ყველა მინიმალურ მოთხოვნას ერთობლივად არღვევს. საკანონმდებლო ცვლილებები ცალსახად მიემართება სახელმწიფოს მიმართ კრიტიკულად განწყობილ მოსახლეობას; აქვს სერიოზული ბუნდოვანების პრობლემები (იხ. ამ კუთხით ვენეციის კომისიის და ეუთო ოდირის შეფასებები); აქვს წინააღმდეგობრივი შინაარსი უშვებს რა შეკრებას თუ ამას მონაწილეთა რაოდენობა მოითხოვს, თუმცა შეკრებას წინასწარ შეზღუდვას უქვემდებარებს საფეხმავლო მოძრაობის შეფერხების შემთხვევაშიც, რომელიც შეკრების კონტექსტში მხოლოდ ბუნებრივად არის შესაძლებელი; გასული წლის მასობრივი დემონსტრაციების შემდეგ, არჩევნების შემდგომ შეკრების საკითხი მინიმუმ მეხუთედ ხდება მნიშვნელოვანი საკანონმდებლო ცვლილების (მაგ,. ჯარიმების გაოთხმაგების, ადმინისტრაციული პატიმრობის 4-ჯერ გაზრდის) საგანი. ამასთან, ბუნდოვანი და არასტაბილური კანონმდებლობის კეთილსინდისიერ განმარტებასაც კი შორდება აღსრულების ის პრაქტიკა, რომელიც შეკრების მონაწილეებს სჯის მაშინაც, თუ ადგილზე მყოფმა პოლიციელებმა გზის გახსნა არ განახორციელეს (სრულად ან ნაწილობრივ) და მასშტაბურად მიმართავს სახის ამოცნობის ტექნოლოგიას ხელისუფლების წინააღმდეგ პროტესტებში მონაწილე მოსახლეობის იდენტიფიცირებისთვის და სამაგალითოდ დასასჯელად.
სამართლის უზენაესობის თითქმის თითოეული მინიმალური მოთხოვნის დარღვევა მხოლოდ იმით შეიძლება აიხსნას, რომ სამართალი ავტოკრატიზაციის დაჩქარებულ გზაზე მყოფ საქართველოში მხოლოდ ძალის გამოყენების ხელოვნური ლეგიტიმაციის ინსტრუმენტია და აღარ ემსახურება მის თავდაპირველ მორალურ ფუნქციას – სახელმწიფოს მხრიდან ძალაუფლების თვითნებურად, მიკერძოებულად გამოყენებისგან დაიცვას მოქალაქეები (და არა პირიქით). ამ პრინციპების სისტემური, მიზანმიმართული და არაკეთილსინდისიერი დარღვევა ძირს უთხრის სახელმწიფოსა და საზოგადოებას შორის არსებულ ყოველგვარ ნდობასა და შეთანხმებას.
