Rh – ნულოვანი სისხლის ჯგუფი ადამიანებში უკიდურესად იშვიათია. ის დაახლოებით ექვსი მილიონიდან ერთში გვხვდება. მეცნიერები ამჟამად მის შექმნას ლაბორატორიაში ცდილობენ.
სისხლის გადასხმამ თანამედროვე მედიცინა შეცვალა. დაზიანების ან მძიმე ქირურგიული ოპერაციის შემთხვევაში, სხვების მიერ გაღებულ სისხლს ადამიანის სიცოცხლის გადარჩენა შეუძლია. თუმცა ეს ყველასთვის ასე არ არის: იშვიათი სისხლის ჯგუფის მქონე ადამიანებისთვის დონორების პოვნა რთულია.
მხოლოდ 50 ადამიანს აქვს ერთ-ერთი ყველაზე იშვიათი სისხლის ჯგუფი, Rh null. თუ მათ ოდესმე დასჭირდებათ სისხლის გადასხმა, მიღების შანსი მინიმალურია. სწორედ ამიტომ, ხშირად, Rh null-ის მქონე ადამიანებს სისხლის გაყინვას ურჩევენ.
სამედიცინო და სამეცნიერო საზოგადოებაში მას ზოგჯერ „ოქროს სისხლსაც“ უწოდებენ მისი მრავალი თვისების გამო.
როგორ ხდება სისხლის ჯგუფების კლასიფიკაცია?
ორგანიზმში მოძრავი სისხლის ჯგუფი კლასიფიცირდება თქვენი სისხლის წითელი უჯრედების ზედაპირზე გარკვეული მარკერების არსებობის ან არარსებობის მიხედვით. ეს მარკერები, რომლებსაც ანტიგენები ეწოდებათ, უჯრედების ზედაპირზე არსებული ცილებისგან ან შაქრებისგან შედგება.
O- ანუ უარყოფითი სისხლის ჯგუფის მქონე ადამიანებს ხშირად უნივერსალურ დონორებს უწოდებენ, რადგან მათი სისხლი არც A, არც B და არც Rh ანტიგენებს არ შეიცავს. თუმცა, ეს ზედმეტად გამარტივებული ინტერპრეტაციაა. პირველ რიგში, 2024 წლის ოქტომბრის მონაცემებით, ცნობილია 47 სისხლის ჯგუფი და 366 სხვადასხვა ანტიგენი. ეს ნიშნავს, რომ ადამიანს, რომელიც იღებს O- ჯგუფის სისხლის გადასხმას, შეიძლება მაინც განუვითარდეს იმუნური რეაქცია სხვა არსებულ ანტიგენებზე.
Rh ანტიგენები ძალიან მრავალფეროვანია, რაც ართულებს შესაფერისი დონორების პოვნას, განსაკუთრებით მსოფლიოს ზოგიერთ ნაწილში ეთნიკური უმცირესობების წარმომადგენლებისთვის.
2021 წელს, აშშ-ში, მილუოკიში, Versiti-ს სისხლის კვლევითი ინსტიტუტის იმუნოლოგმა გრეგორი დენომმა და მისმა კოლეგებმა გენის რედაქტირების ტექნოლოგია Crispr-Cas9 გამოიყენეს ადამიანის ინდუცირებული პლურიპოტენტური ღეროვანი უჯრედებიდან (hiPSCs) იშვიათი სისხლის ჯგუფების, მათ შორის Rh null-ის რეპროდუცირებისთვის.
თუმცა, ამ შთამბეჭდავი მიღწევების მიუხედავად, მნიშვნელოვანია აღინიშნოს, რომ ლაბორატორიაში გაზრდილი ხელოვნური სისხლის გამოყენებამდე ჯერ კიდევ დიდი გზაა გასავლელი.
“არსებობს დამატებითი პრობლემა: Rh-დეფიციტური სისხლის ან გარკვეული ანტიგენების გარეშე ნებისმიერი სხვა სისხლის ჯგუფის შექმნისას, სისხლის წითელი უჯრედების ზრდა და მომწიფება შეიძლება დაირღვეს… გარკვეული სისხლის ჯგუფების გენების წარმოქმნამ შეიძლება გამოიწვიოს უჯრედის მემბრანის დარღვევა ან წითელი უჯრედების ეფექტურად წარმოქმნის უნარის დაკარგვა“.
