მთიანი ყარაბაღის ყოფილი პრეზიდენტები არკადი ღუკასიანი, ბაკო სააკიანი და არაიკ არუთუნიანი აცხადებენ, რომ აზერბაიჯანის წინააღმდეგ სამხედრო მოქმედებების შესახებ ბრძანებები ყოველთვის ერევნიდან მოდიოდა – ამის შესახებ წერს გამოცემა “კავკაზსკი უზელი”, რომელიც აზერბაიჯანში მიმდინარე მათ სასამართლო პროცესებს აშუქებს.
მთიანი ყარაბაღის იმ ტერიტორიაზე, რომელსაც აზერბაიჯანული მხარე არ აკონტროლებდა და 2020 წლის ყარაბაღის მეორე ომის შემდეგ რუსი სამშვიდობოების პასუხისმგებლობის ქვეშ იყო, აზერბაიჯანმა, “ანტიტერორისტული ოპერაციის” მოტივით, 2023 წლის 19 სექტემბერს შეტევა დაიწყო. 19 სექტემბრის შემდეგ, ოფიციალური მონაცემით, 100 ათასზე მეტი ეთნიკური სომეხი საცხოვრებლად სომხეთში გადავიდა. ომის მსვლობისას აზერბაიჯანულმა მხარემ მთიანი ყარაბაღის იმდროინდელი და ყოფილი ლიდერები, ასევე სხვა მაღალჩნოსნები დააპატიმრა აზერბაიჯანის წინააღმდეგ ჩადენილი დანაშაულებების რიგი ბრალდებებით, მათ შორის, ტერორიზმის დაფინანსება, შეიარაღებული ფორმირებების ჩამოყალიბება, შეაიარაღების კონტრაბანდა [სასამართლო პროცესები აზერბაიჯანში მათ წინააღმდეგ ამ დრომდე მიმდინარეობს]. ოფიციალურმა ერევანმა დაგმო მათი დაკავება. 2024 წლის პირველი იანვრიდან, 2023 წლის 19 სექტემბრის შემდეგ შექმნილი სამხედრო-პოლიტიკური სიტუაციის გამო, არცახის რესპუბლიკამ [თვითაღიარებული მთიანი ყარაბაღის რესპუბლიკა] არსებობა შეწყვიტა.
ღუკასიანის [1997–2007] თქმით, თავდაცვის მინისტრის დანიშვნა ყოველთვის სომხეთის თავდაცვის სამინისტროზე და ქვეყნის პრეზიდენტზე იყო დამოკიდებული, ხოლო იარაღი და საბრძოლო მასალა მხოლოდ სომხეთიდან შემოდიოდა.
არაიკ არუთუნიანის [2020–2023] განცხადებით კი, 2016 წლის აპრილის და 2020 წლის ომებში ბრძანებებს სომხეთის თავდაცვის სამინისტრო და გენშტაბი იძლეოდნენ. მისი თქმით, ყარაბაღის ძალებს ბალისტიკური რაკეტები („ტოჩკა-У“, „სმერჩი“, „სკადი“) არ ჰქონდათ და ისინი მხოლოდ სომხეთის სამხედრო ნაწილებს ემორჩილებოდათ.
რაც შეეხება, ასევე ყოფილ ლიდერს, ბაკო სააკიანს [2007–2020] , მისი მონაყოლით სასამართლოზე, ყარაბაღის პირველი ომის დროს საბრძოლო მოქმედებებს სომხეთის თავდაცვის მინისტრები და მაშინდელი ლიდერები სერჟ სარგსიანი, ვაზგენ სარგსიანი, რობერტ ქოჩარიანი და ლევონ ტერ-პეტროსიანი ხელმძღვანელობდნენ.
აზერბაიჯანში მთიანი ყარაბაღის ყოფილი ლიდერებისა და სხვა პირების სასამართლო პროცესი 29 აგვისტოს გაგრძელდება.
