ავტორი: ბეჟან მატუა, სოხუმი
აფხაზეთსა და რუსეთს შორის ურთიერთობების რეალური გამწვავება ან შიდა პოლიტიკური თამაში ხელისუფლებასა და ოპოზიციას შორის – რა ხდება აფხაზეთში?
29 აგვისტოს საღამოს ოპოზიციურ ტელეგრამ არხებში აფხაზეთის პრეზიდენტის ასლან ბჟანიასა და რუსეთის პრეზიდენტის ადმინისტრაციის უფროსის მოადგილის დიმიტრი კოზაკის შეხვედრის ოქმი გაავრცელეს. ოქმის მიხედვით, ნაკისრი ვალდებულებების შეუსრულებლობის გამო, აფხაზურ მხარეს ჩამოერთვა რუსეთის სოციალურ-ეკონომიკური დახმარების პროგრამის ფარგლებში დაფინანსების ნაწილი.
გარდა ამისა, აფხაზეთი დეფიციტის პერიოდში ელექტროენერგიის ნაკადს ახლა მხოლოდ კომერციული ღირებულებით მიიღებს და არა როგორც აქამდე – უფასოდ. ასლან ბჟანია ასევე იღებს ვალდებულებას რუსულ მხარეს მიაწოდოს ინფორმაცია იმ დეპუტატებისა და ოპოზიციის წევრების შესახებ, რომლებიც აზიანებენ აფხაზურ-რუსულ ურთიერთობებს, რომ მათ რუსეთის მოქალაქეობა ჩამოერთვათ.
პროტოკოლის მიხედვით, შეუსრულებელი ვალდებულებებს შორისაა სასამართლო გადაწყვეტილებების ურთიერთაღიარების შესახებ შეთანხმების დარღვევა, საინვესტიციო საქმიანობის შესახებ ხელშეკრულების აღსრულება, რუსებისთვის საცხოვრებელი უძრავი ქონების ბაზრის გახსნის კანონისა და უცხოური აგენტების შესახებ კანონების არმიღება.
სოციალურ ქსელებში გაჩენილ დოკუმენტს აფხაზური ოპოზიცია მაშინვე გამოეხმაურა და მოითხოვა ხელისუფლების მხრიდან ან მისი ავთენტურობის უარყოფა, ან ახსნა, თუ რა უფლებით დებს პრეზიდენტი ასეთ დაპირებებს და კისრულობს სხვა სახელმწიფოს წინაშე ვალდებულებებს.
აფხაზეთის ხელისუფლებამ კითხვებს მხოლოდ ერთი დღის შემდეგ გასცა პასუხები. პრეზიდენტის პრესსამსახურმა კომენტარი გაავრცელა, სადაც ნათქვამია, რომ პრეზიდენტ ასლან ბჟანიას არ აუღია ვალდებულება, ეცნობებინა რუსეთის ფედერაციის ადმინისტრაციისთვის არასანდო დეპუტატებისა და ოპოზიციის წევრების შესახებ.
“სოციალურ ქსელებში გავრცელდა ინფორმაცია, რომ აფხაზეთის პრეზიდენტმა ასლან ბჟანიამ საკუთარ თავზე აიღო ინფორმაციის გადაცემის საკითხი პარლამენტის წევრებისა და ოპოზიციის ლიდერების შესახებ, რომ მათ ჩამოერთვათ რუსეთის მოქალაქეობა. გაცნობებთ, რომ ეს ინფორმაცია არ შეესაბამება სიმართლეს. აფხაზეთის პრეზიდენტს არ აკისრია რაიმე სახის ვალდებულება რაიმე ინფორმაციის მიწოდების შესახებ”, – ნათქვამია საინფორმაციო შეტყობინებაში.
ხელისუფლებას არ უთქვამს საზოგადოებისთვის, იყო თუ არა სოციალურ ქსელებში გაჟონილი ოქმი ყალბი და არც იმაზე გაუმახვილებია ყურადღება, ჩერდება თუ არა რუსეთის მხრიდან ფინანსური დახმარება.
ხელისუფლების დუმილმა ოპოზიციის კიდევ უფრო დიდი აღშფოთება გამოიწვია და შაბათს, ოპოზიციური ორგანიზაციების ლიდერები შეიკრიბნენ საზოგადოებასთან შესახვედრად, სადაც განაცხადეს, რომ იწყებდნენ მზადებას ისტორიული სახალხო კრებისთვის სოფელ ლიხნში. მანამდე კი ისევ მოსთხოვეს ხელისუფლებას აეხსნა, საიდან გაჩნდა “ბჟანია-კოზაკის პროტოკოლი” და ოფიციალური წერილები გაუგზავნეს პრეზიდენტ ბჟანიას, საგარეო საქმეთა სამინისტროს და უშიშროების საბჭოს.
ხელისუფლებამ გადაწყვიტა, რომ ოპოზიციის მოთხოვნები უპასუხოდ არ დაეტოვებინა და ჯერ პრეზიდენტის ადმინისტრაციის ხელმძღვანელთან აბესალომ კვარჩიასთან ჟურნალისტების შეხვედრა დააანონსა, შემდეგ კი გადაითამაშა და უფრო მძიმე წონის პოლიტიკოსთან სერგეი შამბასთან გააგზავნა რეპორტაჟის ჩასაწერად.
მისთვის დამახასიათებელი გულწრფელობით, სერგეი შამბამ ყველაფერი თქვა, რისი საშუალებაც ჰქონდა, კერძოდ, როგორც აღმოჩნდა, 26 აგვისტოს სოხუმში აფხაზეთის რუსული ფინანსური დახმარების პროგრამის განმახორციელებელი სამთავრობათაშორისო კომისია უნდა გამართულიყო, მაგრამ ის გაუქმდა. შამბას თქმით, იმის გამო, რომ რუსულ მხარეს არ სურდა ეცნობებინა აფხაზეთის წინააღმდეგ სანქციების გამოყენების შესახებ დამოუკიდებლობის აღიარების დღეს.
მისი თქმით, ოქმში აღწერილი შეხვედრა, ფაქტობრივად,19 აგვისტოს შედგა და მის ფარგლებში აფხაზეთს კიდევ ერთხელ შეახსენეს ის ვალდებულებები, რომელთა შესრულების დროც დადგა.
შამბას თქმით, საზოგადოება არ უნდა იყოს დაინტერესებული ცალკეული დეპუტატებისა და პოლიტიკოსებისთვის მოქალაქეობის ჩამორთმევით, არამედ იმით, მზად არის თუ არა ხალხი, ქამრები შემოიჭიროს და იცხოვროს რუსეთის ფედერაციის ფინანსური დახმარების გარეშე.
სერგეი შამბას თქმით, შექმნილი ვითარება სერიოზული დარტყმაა აფხაზეთისა და რუსეთის ურთიერთობებზე და ამაში დამნაშავე აფხაზური მხარეა, რომელმაც 2014 წლიდან ვერ შეასრულა ყველაფერი, რაც სახელმწიფოთაშორისი ხელშეკრულებით იყო გათვალისწინებული.
მხარეებს შორის მთავარ დოკუმენტად მოიაზრება შეთანხმება მოკავშირეობისა და სტრატეგიული პარტნიორობის შესახებ. 2020 წელს კიდევ ერთი ხელშეკრულება გაფორმდა, რომლის მიხედვითაც აფხაზეთმა საკუთარი კანონმდებლობა რუსეთის კანონმდებლობასთან შესაბამისობაში უნდა მოიყვანოს, რომ ჩამოყალიბდეს ერთიანი სოციალურ-ეკონომიკური სივრცე.
ის შეიცავს 45 პუნქტს, მაგრამ ზოგიერთი მათგანი იმდენად მატრავმირებელია აფხაზური საზოგადოებისთვის, რომ მთელი ამ წლების განმავლობაში, პარლამენტმა მათი განხილვა ვერ გაბედა. მათ შორისაა კანონი “უცხოელი აგენტების” შესახებ და რუსებისთვის საცხოვრებელი უძრავი ქონების ბაზრის გახსნა.
შამბას ბრიფინგმა ოპოზიციის აღშფოთების ახალი ტალღა გამოიწვია. საზოგადოებრივი ორგანიზაციების ლიდერები და ოპოზიციური დეპუტატები კვლავ შეიკრიბნენ შეხვედრაზე და დაიწყეს შამბას განცხადებების უარყოფა და კრიტიკა. ტერმინმა “სანქციებმა” აღშფოთება გამოიწვია. ოპოზიციიდან საპრეზიდენტო კანდიდატის როლის მთავარი პრეტენდენტის, ადგურ არძინბას თქმით, სიტყვა “სანქციები” არ არის შესაფერისი მეგობარ ქვეყნებს შორის მიმდინარე პროცესების აღსაწერად და რასაც ხელისუფლება უწოდებს ფინანსური დახმარების შემცირებას დარღვევის შეუსრულებლობის გამო საერთაშორისო ხელშეკრულებების პირობებით, არძინბას თქმით, სწორედ ამ შეთანხმებებშია გაწერილი აფხაზეთის სახელმწიფო მოხელეების ხელფასებში რუსული დახმარების ფონდების წილის სისტემატური შემცირების პროცესი.
“აფხაზეთსა და რუსეთს შორის წერილობითი შეთანხმებების განხორციელებას ან რეალიზაციას სანქციები არ შეიძლება ეწოდოს. ჩვენ ხომ ვიცით, რომ 22-ში გაფორმდა ხელშეკრულება აფხაზეთის ფინანსური მხარდაჭერის შესახებ და არსებობს პროპორციები ხელფასების თანადაფინანსებისთვის. 2024 წელს თანადაფინანსებისთვის არსებული მთლიანი თანხიდან ამ პრემიის მხოლოდ 30 პროცენტი უნდა გადაეხადა რუსეთს. 2025 წელს რუსეთის ფედერაციას 15 პროცენტის გადახდა მოუწევდა”, – განაცხადა ადგურ არძინბამ საზოგადოებასთან შეხვედრის დროს, რომელიც 4 სექტემბერს გაიმართა. ამდენად, არძინბა მიანიშნებს, რომ აფხაზეთსა და რუსეთს შორის არანაირი პრობლემა არ არსებობს, მაგრამ ხელისუფლება საზოგადოებას სიტუაციის მდგომარეობას ისე აწვდის, როგორც გამწვავებას, რაშიც, თითქოს, ბრალი ოპოზიციას მიუძღვის.
არძინბას თქმით, რუსები მართლები არიან, როცა უკმაყოფილებას გამოხატავენ აფხაზური მხარის მიმართ. როგორც აფხაზეთის სახალხო მოძრაობის ლიდერი ამბობს, პრეზიდენტმა და მთავრობამ აიღეს ის ვალდებულებები, რომლებიც ვერ შეასრულეს და უბრალოდ მოატყუეს რუსული მხარეც და საკუთარი ხალხიც.
ამავდროულად, როგორც არძინბა ამბობს, აღიარებიდან მთელი წლის განმავლობაში რუსეთი უძრავი ქონების გაყიდვის საკითხს აყენებდა, მაგრამ წინა ხელისუფლება ახერხებდა დამაჯერებლად დაეცვა საკუთარი პოზიცია რუსებისთვის ამ ბაზრის გახსნისგან თავის შესაკავებლად, მაგრამ ბჟანიას ეს არ გამოუვიდა.
“რუსულ მხარეს ჯერ ახალი არაფერი მოუფიქრებია. ამ ჰარმონიზაციის გეგმის მიხედვით, მე ჯერ კიდევ მინისტრი ვიყავი. 2019 წელს შემოგვთავაზეს ეს პროექტი, მაგრამ ბევრი საკითხი, რაც აქ არის ჩართული, ასევე საკითხები, რომლებიც ჩვენთვის მიუღებელია, იქიდან გამოვრიცხეთ. მაგრამ შემდეგ განხორციელდა სხვა მოვლენები, შეიცვალა მთავრობა და ყველა ის საკითხი, რისი გამორიცხვაც მაშინ მოვახერხეთ, ისევ გამოჩნდა ამ ჰარმონიზაციის გეგმაში, ხალხმა კი ხელი მოაწერა. არც ოპოზიცია ერევა ამაში და არც საზოგადოება. ესენი არიან ადამიანები, რომლებმაც აიღეს ვალდებულებები, რომლებსაც, პრინციპში, ვერავინ ასრულებს”, – განაცხადა არძინბამ.
რუსეთში აფხაზეთის საელჩოს შექმნილ ვითარებაზე არანაირი რეაგირება არ მოუხდენია. მაგრამ 5 სექტემბერს რუსული მხარის კომენტარი მაინც გამოჩნდა. რუსეთის საგარეო საქმეთა მინისტრმა სერგეი ლავროვმა რუსული არხის “РБК-ს” მეშვეობით კომენტარი გააკეთა.
“ამას არ დავარქმევ ესკალაციას. ეს არის მიღწეული შეთანხმებების შესრულება. არსებობს შეთანხმებების პაკეტი, რომელიც სანქცირებული იყო პრეზიდენტების მიერ და დამტკიცებული ორივე ქვეყნის მთავრობების მიერ. ხოლო ამ შეთანხმებების შესაბამისად, რომლებიც რატიფიცირებულია კიდეც ორივე პარლამენტში, თითოეულ ქვეყანას აქვს თავისი ვალდებულებები. საუბარია უბრალოდ ამ ვალდებულებებს შორის ბალანსის შენარჩუნებაზე და ჩვენს აფხაზ მეგობრებს ეს კარგად ესმით”, – განაცხადა ლავროვმა.
შედეგად, სკანდალური “ბჟანია-კოზაკის პროტოკოლის” გამოჩენიდან ერთი კვირის შემდეგ, ოპოზიცია ეროვნული შეკრებისთვის ემზადება, ხელისუფლება კი ისე იქცევა, თითქოს, არაფერი ხდება. პრეზიდენტის პრესსამსახური აზიარებს ფოტოებს და იშვიათ გზავნილებს რუსეთის რეგიონებში ოფიციალური შეხვედრებიდან – აქ ასლან ბჟანია ბაშკირის პრეზიდენტს შეხვდა, შემდეგ კი ხელი მოაწერა განკარგულებას “Ахьдз-Апша-ს” სხვა ჩინოვნიკისთვის დაჯილდოების შესახებ. ეს ყველაფერი კი პრო-სამთავრობო ანონიმური Telegram არხების მასიური საინფორმაციო თავდასხმის ფონზე ხდება. გამოცემები პირდაპირ ადანაშაულებენ ოპოზიციასა და არასამთავრობო ორგანიზაციებს აფხაზეთსა და რუსეთს შორის ურთიერთობის გამწვავებაში.
