მეგრელებმა ასე იციან თქმა – ყველი და სულგუნი.
ეს ორი პროდუქტი დასახელების დროსაც კი გამიჯნული აქვთ მეგრელებს და სულგუნი ჩვეულებრივი ყველისგან მკვეთრად განსხვავებული პროდუქტია. ერთია ყველი, რომელიც თავის თავში ბევრ სახეობას მოიცავს და მეორეა სულგუნი, რძის პროდუქტი, რომელიც სამი სახეობით გვხვდება საქართველოში – სულგუნი, მეგრული სულგუნი და სვანური სულგუნი. ამ შემთხვევაში, ჩვენ ვსაუბრობთ ცალკე სპეციფიკაციაზე, მეგრულ სულგუნზე, რომლის წარმოების გეოგრაფიული არეალი სამეგრელოს რეგიონია.
მეგრული სულგუნის არსებობა პირდაპირ კავშირშია განვითარებულ მეჯოგეობასთან. სულგუნი მზადდებოდა იქ, სადაც გაჩაღებული იყო აქტიური მეურნეობა. მეგრელი და სვანი მეჯოგეები მთელ ზაფხულს საქონელთან ერთად მთაში ატარებდნენ და იქვე ამზადებდნენ ყველის ამ განსაკუთრებულ სახეობას. შესაბამისად, დადგინდა წესი, რომ მეგრული სულგუნი შესაძლებელია მომზადდეს ძროხის, კამეჩის, ან თხის რძისგან, ან მათი რძის ნარევისგან. უძველესი დროის მეურნე ხალხის გამოცდილებით, სასულგუნე ყველი ორჯერ იხარშება. ამ მეთოდით მიიღწევა ის, რომ ორმაგი ხარშვის შემდეგ ყველი ნაკლებ ცხიმიანი ხდება. ასევე, დამარილებისას ის მარილს იღებს ზომიერად, ხდება ფენოვანი და სწორედ მრავალფურცლოვანი თვისებით ხდება მისი ხარისხის შეფასება.
ისევე, როგორც ბევრი ქართული პროდუქტი, მეგრული სულგუნიც კავშირშია უძველეს რწმენა-წარმოდგენებთან. უხსოვარი ხანის მეჯოგეების მიერ სულგუნის „პწნილებით“ შექმნილი ფორმები — ცხოველები, ფრინველები და სხვა საკრალური ფიგურები, პირდაპირ გვაკავშირებს კერპთაყვანისმცემლობასთან და ადვილი სავარაუდოა, რომ ველად მცხოვრები ადამიანები სწორედ ამ ქმნილებებით ავედრებდნენ მესაქონლეობის ღვთაებას ოჯახსა თუ ბარაქას. ასევე, ამ ნაკეთობებს იყენებდნენ მიცვალებულთა სულის მოსახსენებლად. ასეთი ფიგურების შექმნა დღემდე ცოცხალია მეგრულ ტრადიციაში და ამ რეგიონში არაერთ ოჯახს შეხვდებით, სადაც მეგრული სულგუნით, განსაკუთრებით კი შებოლილი სულგუნით დამზადებულ უამრავი სახეობის ნივთს აღმოაჩენთ. იქნება ეს ჭიქა, სანთელი, სახლის დეკორაციის ნაწილი თუ სხვა.
მეგრული სულგუნის, როგორც უძველესი კოლხური ტრადიციის გადმონაშთის შესახებ ჩვენამდე მოღწეულია მხოლოდ ხალხური თქმულებები და ისტორიკოსებს მხოლოდ ვარაუდების გაკეთება შეუძლიათ. თავად სახელწოდება „სულგუნი“ კი XVII საუკუნიდან ჩნდება, როგორც დადასტურებული ფაქტი, მას სულხან-საბა ორბელიანი წერს „სიტყვის კონაში“. მოგვიანებით, XIX საუკუნეში კი დავით ჩუბინაშვილის ლექსიკონშიც ვხვდებით იგივე სიტყვას. ამავე პერიოდიდან, 1890 წლიდან წყაროები ადასტურებს მეგრული სულგუნის ექსპორტზე გატანას. ყველის ეს სახეობა გასაყიდად გადიოდა მთელ ამიერკავკასიაში.
მეგრული სულგუნის დასამზადებლად საჭირო რძის მიღება, გადამუშავება და ყველის წარმოება ხორციელდება სამეგრელოს რეგიონში, კერძოდ: მარტვილის, სენაკის, აბაშის, ხობის, ზუგდიდის, წალენჯიხისა და ჩხოროწყუს მუნიციპალიტეტებში, ასევე, ფოთის ადმინისტრაციულ ტერიტორიაზე და გალისა და ოჩამჩირის მუნიციპალიტეტების საზღვრებში.
დაბალი, ცილინდრის ფორმის ყველი, ფურცლოვანი, სუფთა, რძემჟავური დამახასიათებელი გემო, ზომიერად მარილიანი, მკვრივი და თან ელასტიკური, უნასვრეტო, თუმცა ფენებს შორის დასაშვებად ცარიელი, შებოლილ შემთხვევაში, შებოლვისთვის დამახასიათებელი არომატით და სურნელით გაჯერებული, მოყვითალო შეფერილობით და ოქროსფერ-მოყავისფრო ქერქით, განუმეორებელი პიკანტური გემოს მქონე შებოლილი მეგრული სულგუნი დღემდე მზადდება სამეგრელოს ტერიტორიაზე ზუსტად იმ ტრადიციული წესით, რაც ოდითგანვე მეგრელი ხალხის კულინარიის განუყოფელი ნაწილი იყო.
გეოგრაფიული აღნიშვნა „მეგრული სულგუნი“ რეგისტრირებულია საქპატენტში 2012 წლის 24 იანვარს. დეტალური სპეციფიკაციის გაცნობა შესაძლებელია საქპატენტის ვებგვერდზე.
წყარო: საქპატენტი
