ბაქო-თბილისი-ყარსის (BTK) სარკინიგზო ხაზის მოდერნიზაცებულმა რკინიგზამ მუშაობა მიმდინარე წლის 20 მაისს დაიწყო. აზერბაიჯანის რკინიგზის (AR) თავმჯდომარის, როვშან რუსტამოვის განცხადებით, BTK-ის წლიური გამტარუნარიანობა 1 მლნ-დან 5 მლნ ტონამდე გაიზრდება.
„ამ სარკინიგზო ხაზის მოდერნიზაციის მთავარი მიზანი შუა დერეფნის კონკურენტუნარიანობის გაზრდა და BTK დერეფნის ერთ-ერთ მთავარ სატვირთო არტერიად გადაქცევაა. ძალიან დიდია BTK სარკინიგზო ხაზის მნიშვნელობა ჩინეთიდან და ცენტრალური აზიის ქვეყნებიდან ევროპაში, ასევე საპირისპირო მიმართულებით სახმელეთო საქონლის მიწოდების დაჩქარებაში. გაფართოების შემდეგ BTK-ის წლიური გამტარუნარიანობა 1 მლნ-დან 5 მლნ ტონამდე გაიზარდა“, – აღნიშნა აზერბაიჯანის რკინიგზის ხელმძღვანელმა.
რაც შეეხება BTK-ს სარკინიგზო ხაზის მოდერნიზაციის ისტორიას, როვშან რუსტამოვის თქმით, 2022 წლის ბოლოს მოხდა პროექტის გადაფასება და მომზადდა რკინიგზის გაფართოების ახალი გეგმა, რომელიც ექსპლუატაციაში 2017 წელს შევიდა. პროექტის მართვის სისტემა საერთაშორისო სტანდარტების შესაბამისად დაინერგა, მკაცრი კლიმატის მიუხედავად, ინტენსიური სამუშაო გრაფიკი დაწესდა (საქართველოში BTK-ის ადგილზე, ტემპერატურა ზოგჯერ 30 გრადუსამდე ეცემა). სამუშაოების ფარგლებში გაყვანილია 61 კილომეტრი სარკინიგზო ხაზი, 98 კილომეტრი საჰაერო ხაზი, 172 კილომეტრი 10 კვ მავთული, 338 კილომეტრი ოპტიკურ-ბოჭკოვანი კაბელი. გზა 160 ათასი კუბური მეტრი ნატეხი ქვით და სპეციალური ტექნიკით შეკეთდა. 120 კმ-იან მონაკვეთზე დაიგო ბორდიურები და მოასფალტდა 41 კმ-იანი საფეხმავლო და საავტომობილო გზები.
აღსანიშნავია, რომ ბოლო 20 წლის განმავლობაში აზერბაიჯანის რკინიგზაზე სატრანზიტო სატვირთო მიმოსვლა მნიშვნელოვნად გაიზარდა. მაგალითად, 2019 წელს 3,8 მლნ ტონამდე, 2023 წელს კი ამ მაჩვენებელმა 6,8 მლნ ტონას მიაღწია. 2023 წლის პირველ 4 თვესთან შედარებით, 2024 წლის იანვარ-აპრილში გადაზიდული სატრანზიტო ტვირთების მოცულობა 14%-ით გაიზარდა. 120%-200%-ით გაიზარდა ტვირთების მოცულობა აზოტოვან სასუქებზე, პურის ფქვილსა და შავი ლითონის მილებზე.
ზოგადად, 2024 წლის პირველ 4 თვეში აღმოსავლეთ-დასავლეთის დერეფნის გასწვრივ 6319 TEU საკონტეინერო ტვირთის ტრანსპორტირება განხორციელდა 34 ბლოკის მატარებლით. აქედან 10 ბლოკის მატარებელი 4020 TEU საკონტეინერო ტვირთით იყო სატრანზიტო ტვირთი, ხოლო 24 ბლოკის მატარებელი 2299 TEU საკონტეინერო ტვირთით იყო იმპორტირებული ტვირთი. მთლიანობაში, 2023 წელს AZD-მ გადაიტანა 105,265 TEU კონტეინერი, რაც 30%-ით მეტია 2022 წელთან შედარებით.
შეგახსენებთ, რომ BTK რკინიგზას მუშაობა 2023 წლის გაზაფხულზე მისი მოდერნიზაციის გამო შეწყდა. მისი სამუშაოების აღდგენა აპრილში იყო დაგეგმილი, მაგრამ შემდეგ ვადა 2024 წლის მაისამდე გადაიდო. აზერბაიჯანის ხელისუფლებამ დამატებით 100 მილიონ დოლარზე მეტი ინვესტიცია ჩადო ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის ქართული ნაწილის გაფართოებაში. გაფართოებისა და მოდერნიზაციის პროგრამის განხორციელების შედეგად ტვირთების გადაზიდვის მოცულობა 5-ჯერ უნდა გაიზარდოს. ზოგადად, მოსალოდნელია, რომ ამ სარკინიგზო ხაზით ტვირთბრუნვა წელიწადში 6,5 მლნ ტონას მიაღწევს, ხოლო სამგზავრო გადაზიდვის წლიური მოცულობა მილიონამდე ადამიანი იქნება.
BTK რკინიგზა 2017 წლის 30 ოქტომბერს ამოქმედდა. პროექტის ფარგლებში აშენდა ყარსი-ახალქალაქის რკინიგზის ახალი განშტოება, სიგრძით 98 კილომეტრი. აქედან 68 კილომეტრი გადის თურქეთის ტერიტორიაზე, ხოლო 30 კილომეტრი საქართველოს ტერიტორიაზე. პროექტი ასევე მოიცავდა საქართველოს ახალქალაქი-თბილისის რკინიგზის 183 კილომეტრიანი მონაკვეთის რეკონსტრუქციას. პროექტი საქართველოში აზერბაიჯანულმა მხარემ დააფინანსა, რომელმაც ორი შეღავათიანი სესხი გამოყო 775 მილიონი აშშ დოლარის ოდენობით. ბაქო-თბილისი-ყარსის რკინიგზის საერთო სიგრძე 827 კილომეტრია.
