ბიზნესი ეკონომიკური საქმიანობის ფორმაა, რომლის მთავარი მიზანი პროდუქციის წარმოების, მომსახურების გაწევის ან საქონლის რეალიზაციის გზით მაქსიმალური მოგების მიღებაა. თანამედროვე სამყაროში ბიზნესი უმნიშვნელოვანეს როლს ასრულებს როგორც ცალკეული ინდივიდების, ისე მთლიანი საზოგადოების განვითარებასა და კეთილდღეობაში.
ბიზნესის მთავარი არსი იმაში მდგომარეობს, რომ ის ქმნის დამატებით პროდუქტს, აკმაყოფილებს მომხმარებელთა მოთხოვნებს და ხელს უწყობს ეკონომიკურ ზრდას. ამასთანავე, ეს სექტორი მნიშვნელოვნად განსაზღვრავს ქვეყანაში დასაქმების დონეს, შემოსავლებს, ინოვაციებსა და, ზოგადად, საქართველოს ეკონომიკის განვითარებას.
იქიდან გამომდინარე, რომ ბიზნესის წამოწყება და მართვა კომპლექსური პროცესია, ამ ბლოგში ყველა მნიშვნელოვან დეტალს განვიხილავთ და რამდენიმე რჩევასაც გაგიზიარებთ.
ბიზნესი მრავალფეროვანი სფეროა, რაც გულისხმობს იმას, რომ ის სხვადასხვა ტიპისა და ზომის ეკონომიკურ საქმიანობას მოიცავს. ბიზნესების კლასიფიკაცია მათი სიდიდის, საქმიანობის სფეროს, გეოგრაფიული მასშტაბისა და სხვა კრიტერიუმების გათვალისწინებითაა შესაძლებელი. ამ ქვეთავში ძირითადი ტიპები იქნება განხილული.
მცირე ბიზნესი, როგორც წესი, დამოუკიდებელი მფლობელობის მქონე კომპანიაა, რომელსაც შეზღუდული რაოდენობის თანამშრომლები ჰყავს და შედარებით მცირე ბრუნვით ხასიათდება. რაც შეეხება მიკრო ბიზნესს, ეს უკანასკნელი კიდევ უფრო მცირე მასშტაბებს მოიცავს და შესაძლოა მხოლოდ ერთი ან რამდენიმე ადამიანი მართავდეს. მცირე და მიკრო ბიზნესის წამოწყება ხშირად ინოვაციური იდეით იწყება ხოლმე, რაც ადგილობრივი ეკონომიკის განვითარებაში მნიშვნელოვან როლს თამაშობს. საქართველოში მცირე ბიზნესისთვის ხელსაყრელი გარემოს შექმნა ერთ-ერთი მთავარი გამოწვევაა, რადგან სწორედ ეს სექტორი უზრუნველყოფს დასაქმებისა და ეკონომიკური ზრდის მნიშვნელოვან წილს.
მცირე ბიზნესი, რომელიც ხშირად ერთი ან რამდენიმე მეწარმის ბიზნეს იდეაზეა დაფუძნებული, ეკონომიკის ხერხემალს წარმოადგენს. მაგალითად, საქართველოში მცირე და საშუალო ბიზნესი ქვეყნის ბიზნეს სექტორის 90%-ზე მეტს შეადგენს. მიკრო ბიზნესის წილიც საკმაოდ მაღალია და დასაქმებისა თუ შემოსავლების გენერირების საკითხებში მნიშვნელოვან როლს თამაშობს.
საშუალო ბიზნესი გაცილებით მასშტაბურია, ვიდრე მცირე ბიზნესი. როგორც წესი, ამ ტიპის საქმიანობაში მეტი ადამიანია ჩართული და მისი ბრუნვაც უფრო მაღალია. ხოლო მსხვილი ბიზნესი რამდენიმე კომპანიას აერთიანებს, მოიცავს სხვადასხვა ინდუსტრიას და მნიშვნელოვან საბაზრო წილს იკავებს. ამ ტიპის ბიზნესი ხშირად წამყვანი დამსაქმებელია და ქვეყნის განვითარებაში მნიშვნელოვან როლს ასრულებს. თუმცა, გასათვალისწინებელია ის, რომ მასშტაბურობის გამო, მსხვილი ბიზნესის მართვა დიდ რესურსსა და ძალისხმევას მოითხოვს.
21-ე საუკუნეში ბიზნესს საქმიანობა სულ უფრო და უფრო გლობალური ხდება, რასაც გლობალიზაცია და ქვეყნებს შორის ფაქტობრივად მორღვეული საზღვრები განაპირობებს. საერთაშორისო ბიზნესი სხვადასხვა ქვეყნებს შორის ეკონომიკურ ურთიერთობებსა და იმგვარ ოპერაციებს გულისხმობს, როგორიცაა ექსპორტ-იმპორტი, პირდაპირი უცხოური ინვესტიციები და ა.შ. გლობალური ბიზნესი კი მთელი მსოფლიოს მასშტაბით ოპერირებს, აქვს ფილიალები და თავის საქმიანობას საერთაშორისო მასშტაბით წარმართავს. ტრანსნაციონალური კორპორაციები გლობალური ბიზნესის ტიპური მაგალითებია.
ეფექტიანი ბიზნესი, განურჩევლად მისი ტიპისა და ზომისა, კარგად გააზრებულ სტრატეგიას, კვალიფიციურ მართვას და ცვალებად გარემოსთან მუდმივ ადაპტაციას საჭიროებს. ყველა ტიპის ბიზნესისთვის მნიშვნელოვანია როგორც შიდა ფაქტორები (ფინანსები, ადამიანური რესურსები, ოპერაციები), ისე გარე ასპექტები (ბაზრის მოთხოვნა, კონკურენცია, რეგულაციები, ეკონომიკური გარემო, ქართული ლარის სიმყარე). ამასთან, სხვადასხვა ბიზნეს სფეროში შესაძლოა განსხვავებული მიდგომები იყოს საჭირო – მაგალითად, ყველაზე მოგებიანი ბიზნესი ერთ ინდუსტრიაში შეიძლება არ იყოს ასეთივე წარმატებული სხვა სექტორში. ამიტომ, ბიზნესის ტიპის შერჩევისას საფუძვლიანი ანალიზი აუცილებელია.
ბიზნესის დაწყება მნიშვნელოვანი და საპასუხისმგებლო ნაბიჯია, რომელიც საფუძვლიან დაგეგმვასა და მომზადებას საჭიროებს. ქვემოთ განვიხილავთ ბიზნესის დაწყების ძირითად ეტაპებს, რომლებიც თანაბრად მნიშვნელოვანია როგორც მცირე და მიკრო ბიზნესისთვის, ისე საშუალო და მსხვილი კომპანიებისთვის.
გახსოვდეთ, რომ ნებისმიერი წარმატებული ბიზნესი კარგი იდეით იწყება. ბიზნეს იდეის ფორმირებისას უნდა გაითვალისწინოთ ინტერესები, უნარები და გამოცდილება, ამასთანავე ბაზრის მოთხოვნები და ტენდენციები. მნიშვნელოვანია, რომ ბიზნეს იდეა იყოს რეალისტური, განხორციელებადი და პოტენციურად მოგებიანი.
ბიზნეს იდეა პირველი ეტაპია, ამის შემდგომ საფუძვლიანი ბაზრის კვლევაა საჭირო. ეს ეტაპი სამიზნე ჯგუფები, კონკურენტებისა და ინდუსტრიის სიღრმისეულ შესწავლას გულისხმობს. გაითვალისწინეთ, რომ ამ პროცესში მოთხოვნის შეფასება, კონკურენტული უპირატესობებისა და არსებული ბაზრის პოტენციალის დადგენაა საჭირო. სწორედ ბაზრის ანალიზის საფუძველზე უნდა მივიღოთ გადაწყვეტილება, თუ რა მიმართულებით და მასშტაბით დავიწყოთ ბიზნესი, იქნება ეს მცირე თუ მსხვილი, ადგილობრივი თუ საერთაშორისო.
ამის შემდეგ კი ბიზნეს გეგმის შემუშავების დროს. ეს უკანასკნელი სტრატეგიული დოკუმენტია, რომელიც კომპანიის მიზნებს, სტრატეგიას, საოპერაციო, მარკეტინგულ და ფინანსურ გეგმებს აღწერს. როგორც წესი, ბიზნეს გეგმა შემდეგ კითხვებს პასუხობს – რა? როგორ? ვისთვის? და რა რესურსებით? კარგად შედგენილი ბიზნეს გეგმა როგორც შიდა კომუნიკაციის, ისე პოტენციური ინვესტორებისა და პარტნიორების დარწმუნების მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია.
ბიზნესის წარმატებით დაწყება და განვითარება მრავალ ფაქტორზეა დამოკიდებული და კომპლექსურ მიდგომას მოითხოვს. აუცილებელია როგორც გარე გარემოს – ეკონომიკა, კანონმდებლობა, ტექნოლოგიური ტრენდები -, ისე შიდა ფაქტორების – ფინანსები, პროცესები, პერსონალი – გათვალისწინება. ამასთან, განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს ბიზნესის დაფინანსების საკითხებს, რაც საკუთარი რესურსების მობილიზებას, ინვესტორების მოზიდვას ან გრანტებისა და სახელმწიფო მხარდაჭერის პროგრამების გამოყენებას გულისხმობს. მაგალითად, თუ ბიზნესის დაწყებას ახლა გეგმავთ, ფინანსური რესურსის მოსაძლიერებლად შეუძლიათ აწარმოე საქართველოში 2024-ის პროგრამა სცადოთ. დაბოლოს, ბიზნესის წარმატებისთვის გადამწყვეტია მეწარმის პიროვნული თვისებები, როგორიცაა ლიდერობა, მოტივაცია, სიახლისადმი სწრაფვა და მზაობა, რისკები გასწიოს.
ბიზნესის წარმატებული მართვა მოითხოვს არა მხოლოდ პროფესიულ ცოდნასა და ტექნიკურ უნარებს, არამედ ფსიქოლოგიური ასპექტების გათვალისწინებას. ბიზნეს ფსიქოლოგია შეისწავლის ადამიანური ფაქტორის როლს ორგანიზაციების ფუნქციონირებაში და ეფექტიანი მართვის სტრატეგიებს გვთავაზობს.
ლიდერობა და გუნდის მართვა ბიზნესის წარმატების ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია. ლიდერი თანამშრომლებს საერთო მიზნის მისაღწევად აერთიანებს და შთააგონებს. ფსიქოლოგიური თვალსაზრისით, ლიდერმა უნდა შექმნას ნდობაზე, ურთიერთპატივისცემასა და თანამშრომლობაზე დაფუძნებული გარემო.
კვლევები აჩვენებს, რომ გადაწყვეტილებების მიღებაზე გავლენას ახდენს მრავალი ფაქტორი, მათ შორის ემოციები, სტერეოტიპები, სოციალური ზეწოლა. ეფექტიანი ლიდერი უნდა ცდილობდეს, მინიმუმამდე დაიყვანოს არაცნობიერი ფაქტორების გავლენა და გადაწყვეტილება მიიღოს ობიექტურ მონაცემებსა და გრძელვადიან პერსპექტივაზე დაყრდნობით. ამასთან, კრიტიკული გადაწყვეტილებების მიღებისას სასურველია სხვადასხვა დაინტერესებული მხარეების, განსაკუთრებით კი გუნდის წევრების აზრის მოსმენა და გათვალისწინება.
მოტივაცია პირდაპირ აისახება შრომის ნაყოფიერებასა და შედეგებზე. ბიზნესმა უნდა შექმნას ისეთი სამუშაო გარემო, რომელიც წაახალისებს თანამშრომლებს, მაქსიმალურად გამოავლინონ თავიანთი პოტენციალი. ამასთან, მნიშვნელოვანია ორმხრივი, ღია კომუნიკაცია მენეჯმენტსა და თანამშრომლებს შორის. ეს ხელს უწყობს ნდობის ჩამოყალიბებას, პრობლემების დროულ გამოვლენას და გუნდის კონსოლიდაციას საერთო მიზნების ირგვლივ.
ბიზნესი – მცირე იქნება ის თუ მსხვილი – ქვეყნის ეკონომიკური და სოციალური განვითარების მთავარი მამოძრავებელი ძალაა. ამხელა მნიშვნელობიდან გამომდინარე მისი შექმნა და წარმატებით ფუნქციონირება მეტად კომპლექსური საკითხია. საბოლოოდ, წარმატებული ბიზნესი დამოკიდებულია როგორც პროფესიულ კომპეტენციასა და გამოცდილებაზე, ისე პიროვნულ თვისებებზე, როგორიცაა შრომისმოყვარეობა, სიბეჯითე, წინდახედულობა და ინტუიციაც კი.
ამ და სხვა ბიზნეს ახალი ამბების გასაცნობად თვალი ადევნეთ BM.ge-ს პლატფორმებს.
