შეშუპებული თვალის კაკლები, ბავშვის კანი და “ზედხედის ეფექტი“ – რას გრძნობენ ასტრონავტები დედამიწაზე დაბრუნებისას

სა­ნამ ღია კოს­მოს­ში, 9 თვით ჩარ­ჩე­ნი­ლი კოს­მო­ნავ­ტე­ბი ბარი უილ­მო­რი და სუნი უი­ლი­ამ­სი სახ­ლში და­საბ­რუ­ნებ­ლად ემ­ზა­დე­ბი­ან, NASA-ს მეც­ნი­ე­რე­ბი დე­და­მი­წა­ზე დაბ­რუ­ნე­ბი­სას, მათ­თვის პი­რო­ბე­ბის გა­სა­უმ­ჯო­ბე­სებ­ლად მუ­შა­ო­ბენ.
ას­ტრო­ნავ­ტე­ბის ბარი “ბუჩი” უილ­მო­რი­სა და სუნი უი­ლი­ამ­სის და­საბ­რუ­ნებ­ლად, NASA და SpaceX სა­ერ­თა­შო­რი­სო კოს­მო­სურ სად­გურ­ზე, კოს­მო­სუ­რი მი­სი­ის Crew-10 -ის გაშ­ვე­ბას დღეს გეგ­მავ­დნენ, თუმ­ცა გარ­კვე­უ­ლი მი­ზე­ზე­ბის გამო გა­და­ი­დო. მი­უ­ხე­და­ვად ამი­სა, კოს­მო­სუ­რი ად­მი­ნის­ტრა­ცია მი­სი­ის გაგ­ზავ­ნას უახ­ლო­ეს დღე­ებ­ში გეგ­მავს.
რა ემარ­თე­ბა კოს­მო­ნავ­ტის სხე­ულს და გო­ნე­ბას დე­და­მი­წა­ზე დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ? – ამის შე­სა­ხებ theguardian-ი სა­ინ­ტე­რე­სო სტა­ტი­ას აქ­ვეყ­ნებს.
· გრა­ვი­ტა­ცია
გრა­ვი­ტა­ცია არის ძალა, რომ­ლი­თაც პლა­ნე­ტა ან სხვა სხე­უ­ლი ობი­ექტს სა­კუ­თა­რი ცენ­ტრის­კენ იზი­დავს.
გრა­ვი­ტა­ცი­ის ნაკ­ლე­ბო­ბა იწ­ვევს ძვლის სიმ­კვრი­ვის მნიშ­ვნე­ლო­ვან და შე­უქ­ცე­ვად და­კარ­გვას. ასე­ვე იწ­ვევს მკლა­ვე­ბის, ფე­ხე­ბის, ტა­ნი­სა და სხე­უ­ლის სხვა ნა­წი­ლებ­ში კუნ­თე­ბის, მათ შო­რის გუ­ლის კუნ­თე­ბის და­სუს­ტე­ბას, რად­გან მას ნაკ­ლე­ბად დატ­ვირ­თვით უწევს მუ­შა­ო­ბა.
სის­ხლის მო­ცუ­ლო­ბა მცირ­დე­ბა და მისი დი­ნე­ბა იც­ვლე­ბა – ზო­გან ნელ­დე­ბა, რა­მაც შე­იძ­ლე­ბა გა­მო­იწ­ვი­ოს თრომ­ბის წარ­მოქ­მნა.
“თა­ვის არე­ში გროვ­დე­ბა სი­თხე, რაც კოს­მო­ნავ­ტებს აგ­რძნო­ბი­ნებს, რომ თით­ქოს მუდ­მი­ვი სურ­დო აქვთ. მცირ­დე­ბა ყნოს­ვის შეგ­რძნე­ბა, რაც, სხვა­თა შო­რის, ალ­ბათ კარ­გია, რად­გან იქ სა­ში­ნე­ლი სუ­ნია,“ – გა­ნა­ცხა­და სვინ­ბერ­ნის უნი­ვერ­სი­ტე­ტის ას­ტრო­ფი­ზი­კოს­მა ალან და­ფიმ.
“მე­ო­რე მხრივ, რო­დე­საც დაბ­რუნ­დე­ბი­ან, დიდი ალ­ბა­თო­ბით შვე­ბა­საც იგ­რძნო­ბენ, რად­გან სა­ბო­ლო­ოდ დაძ­ლე­ვენ ცხრათ­ვი­ან სი­ცი­ვეს. მათ ასე­ვე გა­უ­ჭირ­დე­ბათ სი­ა­რუ­ლი, ად­ვი­ლად და­ეხ­ვე­ვათ თავ­ბრუ და თა­ვი­დან ექ­ნე­ბათ ცუდი მხედ­ვე­ლო­ბა. თა­ვის წინა არე­ში სი­თხის დაგ­რო­ვე­ბა ასე­ვე ცვლის მათი თვა­ლის კაკ­ლის ფორ­მას და ასუს­ტებს მხედ­ვე­ლო­ბას,“ – თქვა და­ფიმ.
რო­გორც წესი, თვა­ლის ფორ­მა რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცი­უ­რი პე­რი­ო­დის შემ­დეგ ნორ­მას უბ­რუნ­დე­ბა და მხედ­ვე­ლო­ბაც ჩვე­ულ ნორ­მებს უბ­რუნ­დე­ბა. და­ფის თქმით, მათი რე­ა­ბი­ლი­ტა­ცია სახ­ლში დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ ინ­ტენ­სი­უ­რი ფი­ზი­ო­თე­რა­პი­ის მსგავ­სი იქ­ნე­ბა, რო­მელ­საც კო­მი­დან გა­მო­სუ­ლი ნე­ბის­მი­ე­რი ადა­მი­ა­ნი გა­დის.
და­ფის თქმით, კი­დევ ერთი გა­საკ­ვი­რი ჩვე­ნე­ბა არის ის, რომ კოს­მო­ნავ­ტის კანი “თით­ქმის ბავ­შვი­ვით ხდე­ბა“.
· რა­დი­ა­ცია
გრძელ­ვა­დი­ა­ნი კოს­მო­სუ­რი მოგ­ზა­უ­რო­ბის ყვე­ლა­ზე სა­ში­ში ეფექ­ტი შე­საძ­ლოა იყოს რა­დი­ა­ცი­ის ზე­მოქ­მე­დე­ბა, რა­მაც შე­იძ­ლე­ბა გა­ზარ­დოს კი­ბოს და იშ­ვი­ა­თი ტი­პის კი­ბოს რის­კი. დე­და­მი­წის ატ­მოს­ფე­რო და მაგ­ნი­ტუ­რი ველი გვი­ცავს რა­დი­ა­ცი­ის მა­ღა­ლი დო­ნის­გან, მაგ­რამ კოს­მოს­ში ადა­მი­ა­ნებს ასე­თი დაც­ვა არ აქვთ.
NASA-ს თქმით, ას­ტრო­ნავ­ტე­ბი კოს­მოს­ში უფრო მეტ რა­დი­ა­ცი­ას ექ­ვემ­დე­ბა­რე­ბი­ან, ვიდ­რე დე­და­მი­წა­ზე.
კოს­მო­სუ­რი რა­დი­ა­ცი­ის­გან ადა­მი­ა­ნე­ბის დაც­ვა ერთ-ერთი პრობ­ლე­მაა, რომ­ლის გა­დაჭ­რა­საც მეც­ნი­ე­რე­ბი ცდი­ლო­ბენ, რად­გან ისი­ნი მარსზე ან მთვა­რე­ზე ადა­მი­ა­ნე­ბის ხან­გრძლი­ვი დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში გაგ­ზავ­ნის­თვის ემ­ზა­დე­ბი­ან.
· “ზედ­ხე­დის ეფექ­ტი“
სახ­ლში დაბ­რუ­ნე­ბის შემ­დეგ, კოს­მო­ნავ­ტებ­ში შფოთ­ვა (ექ­სტრე­მა­ლუ­რი პი­რო­ბე­ბის ხან­გრძლი­ვი ზე­მოქ­მე­დე­ბის შე­დე­გი) და დეპ­რე­სია ხში­რად იჩენს თავს.
მათ შე­იძ­ლე­ბა ასე­ვე გა­ნი­ცა­დონ მხედ­ვე­ლო­ბის თა­ვი­სე­ბუ­რე­ბა, რა­საც “ზედ­ხე­დის ეფექ­ტი“ ჰქვია. დე­და­მი­წა­ზე ზე­მო­დან ყუ­რე­ბამ ხან­გრძლი­ვი დრო­ის გან­მავ­ლო­ბა­ში, ზო­გი­ერთ ას­ტრო­ნავტს შე­საძ­ლოა გა­უ­ჩი­ნოს მყი­ფე­ო­ბის გან­ცდა.
“ზოგი ამას შთა­გო­ნე­ბის გრძნო­ბას უწო­დებს. ზოგი – არა­ა­დეკ­ვა­ტუ­რო­ბის გან­ცდას, თუ რამ­დე­ნად დი­დია სამ­ყა­რო. წარ­მო­იდ­გი­ნეთ, ისი­ნი უნდა ჩა­მო­ვიდ­ნენ დე­და­მი­წა­ზე, გა­ამ­ზა­დონ სა­უზ­მე და სამ­სა­ხურ­ში წა­ვიდ­ნენ. ეს არის უზარ­მა­ზა­რი გა­დას­ვლა ძა­ლი­ან შთა­მა­გო­ნე­ბე­ლი გა­რე­მო­დან, ყო­ველ­დღი­უ­რო­ბა­ში,“- აცხა­დებს პრო­ფე­სო­რი.
წყა­რო: ambebi.ge