სიმდიდრის განაწილებაში უთანასწორობა ძალიან შესამჩნევია მთელ მსოფლიოში და არც ევროპა წარმოადგენს გამონაკლისს. ამის შესახებ სტატიას euronews-ი აქვეყნებს.
კონტინენტის მცხოვრებლების უმდიდრესი 10% ფლობს სიმდიდრის 67%-ს, ხოლო ნაკლებად უზრუნველყოფილი 50%-ის ხელშია ეკონომიკური სარგებლის 1,2%.
Credit Suisse და UBS-ის მიერ მომზადებული გლობალური სიმდიდრის 2023 წლის ანგარიშის მიხედვით, სიმდიდრის განაწილების ხარისხი განსხვავდება ქვეყნიდან ქვეყანაში. კვლევა სიმდიდრის მდგომარეობას განსაზღვრავს პირის, ოჯახის ან კომპანიის ფინანსური აქტივების ღირებულებით, პლუს უძრავი ქონება (ძირითადად საცხოვრებელი) და მინუს საკრედიტო ვალდებულებები. სიმდიდრის არათანაბარი განაწილება იზომება ჯინის კოეფიციენტით (Gini coefficient): რაც უფრო მაღალია მონაცემი, მით უფრო მაღალია უთანასწორობა (ნული ნიშნავს სრულ თანასწორობას).
36 ევროპულ ქვეყანას შორის, სადაც კვლევა ჩატარდა, 2022 წელს სიმდიდრის უთანასწორობა მერყეობდა 50,8 პუნქტიდან (სლოვაკეთი) 87,4 პუნქტამდე (შვედეთი).
ისლანდიის გარდა, უთანასწორობა საკმაოდ მაღალია სკანდინავიის ყველა ქვეყანაში. ცხრილის ზედა ნახევარში ფინეთი, დანია, ნორვეგია და შვედეთი მოხვდნენ, სიის სათავეში კი შვედეთია.
ევროკავშირის ოთხ დიდ ეკონომიკურ ძალას შორის, გერმანიას აქვს ყველაზე მაღალი სიმდიდრის უთანასწორობის ქულა (77.2) შემდეგ მოდის საფრანგეთი (70.3), ესპანეთი (68.3) და იტალია (67.8). დიდმა ბრიტანეთმა, ევროკავშირის ყოფილმა წევრმა, 70,2 ქულა დააგროვა. იმავდროულად, ბელგია (59,6), მალტა (60,9) და სლოვენია (64,4) ყველაზე ნაკლები სიმდიდრის უთანასწორობის მქონე ქვეყნების ნაწილში გადის სლოვაკეთთან ერთად.
შვედეთი ლიდერობს ევროპის 21 ქვეყნის ჯგუფში, სადაც არის მნიშვნელოვანი სიმდიდრის უთანასწორობა, სადაც ყველაზე მდიდარი 10% ფლობს სიმდიდრის 74.4%-ს. ამ ჯგუფში უთანასწორობის ყველაზე დაბალი დონე დაფიქსირდა ბელგიაში.
ევროკავშირის დიდ ოთხეულს შორის უთანასწორობა ყველაზე დიდი იყო გერმანიაში, სადაც ყველაზე მდიდარი 10% ფლობდა სიმდიდრის 63%-ს; შემდეგ მოდის საფრანგეთი (54,9%), ესპანეთი (53,8%) და იტალია (53,5%). დიდ ბრიტანეთში სიმდიდრის განაწილება უმდიდრესთა თვალსაზრისით უფრო დაბალია და შეადგენს 53,3%-ს.
შეიძლება გასაკვირი იყოს, რომ სკანდინავიურ ქვეყნებს საერთო ჯამში ასე მაღალი აქვთ სიმდიდრის უთანასწორობა, იმის გათვალისწინებით, რომ ისინი ასევე კარგად ასრულებენ სხვა მაჩვენებლებს, როგორიცაა სოციალური დაცვა და დემოკრატიული ღირებულებები.
ლიზა პელინგის, სტოკჰოლმში დაფუძნებული ანალიტიკური ცენტრის Arena Idé-ს ხელმძღვანელის აზრით, საგადასახადო სისტემა არის ყველაზე დიდი მიზეზი ამ პარადოქსული ტენდენციის ასახსნელად.
„ბოლო ათწლეულების განმავლობაში ჩვენ გავაუქმეთ ქონების გადასახადები“, – განაცხადა ექსპერტმა Euronews Business-თან ინტერვიუში. ”შვედეთში ამჟამად არ არის გადასახადი სიმდიდრეზე, მემკვიდრეობაზე, საჩუქრებზე ან ქონებაზე.”
პელინგმა აღნიშნა, რომ წარმატებული შვედური კომპანიები, რომლებმაც ისარგებლეს გადასახადის გადამხდელთა სახსრებით განხორციელებული ინვესტიციებით, თანხებს არ აბრუნებენ. “ჩვენ გვაქვს ძალიან დაბალი გადასახადები კორპორაციებზე. ეს ნიშნავს, რომ მდიდრებს ბევრი შესაძლებლობა აქვთ კიდევ უფრო გამდიდრდნენ”,
პელინგმა ხაზგასმით აღნიშნა, რომ შვედეთი რჩება თანასწორობის მაღალი დონის მქონე ქვეყნებს შორის. „ეს ძირითადად განპირობებულია იმით, რომ ჩვენ გვაქვს კარგად განვითარებული სოციალური უზრუნველყოფის სისტემა, ხალხი თავს თავდაჯერებულად გრძნობს საზოგადოებრივი ჯანდაცვის სისტემაში, ენდობიან პენსიებს, ჯანმრთელობის დაზღვევას და უმუშევრობის დაზღვევას,” – აღნიშნა მან. „ასე რომ, შვედებს ნაკლები სტიმული აქვთ ფულის სამომავლოდ დასაზოგად. ”
ექსპერტის აზრით, მთელი საქმე სწორედ თავისებური საგადასახადო სისტემაა, რომელიც მდიდრებს საშუალებას აძლევს განაგრძონ გამდიდრება. მაგალითად, მეზობელ ფინეთში სასკოლო განათლება უპირატესად საჯაროა, ხოლო შვედეთში საშუალო სკოლის მოსწავლეების მესამედი კერძო სკოლებში დადის. პელინგი ხაზს უსვამს, რომ მოგების მომტანი ეს სკოლები ასევე იღებენ სრულ სახელმწიფო დაფინანსებას. იგივე ეხება ჯანდაცვის სისტემას. “პირველადი სამედიცინო დახმარება ძირითადად პრივატიზებულია და ის ძალიან მომგებიანია. გადასახადებით დაფინანსებული კომპანიები თავიანთ მფლობელებს ძალიან ამდიდრებენ”, – ამბობს პელინგი.
ცხოვრებისა და სამუშაო პირობების გაუმჯობესების ევროპული ფონდის (Eurofound) კვლევის დირექტორის თანახმად, სიმდიდრის განაწილებაში უთანასწორობის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი ფაქტორი არის აქტივების შემადგენლობა. სახლის საკუთრების დონე დასახელებულია ერთ-ერთ ყველაზე მნიშვნელოვნად.
„ქვეყნებს, რომლებსაც აქვთ სახლის საკუთრების უფრო მაღალი დონე მათ მოსახლეობაში, როგორც წესი, აქვთ სიმდიდრის უთანასწორობის დაბალი დონე“, – განუცხადეს მკვლევრებმა Euronews Business-ს.
მკვლევრებმა კონკრეტულად გააკეთეს კომენტარი გერმანიაში არსებულ ვითარებაზე, ძლიერი ეკონომიკის მქონე ქვეყანაში, რომელსაც მაღალი ქულა აქვს სიმდიდრის უთანასწორობაზე.
„მათ აქვთ მოიჯარეების მაღალი წილი, მაგრამ მათ ასევე აქვთ ძალიან დაბალი მოხმარების კოეფიციენტები (დანახარჯები შემოსავალთან შედარებით) დასავლეთ ევროპის სხვა ქვეყნებთან შედარებით, მათ შორის მკაცრად რეგულირებული ქირავნობის წესებისა და საცხოვრებლის მნიშვნელოვნად დიდი მიწოდების წყალობით“, – აღნიშნავენ ისინი.
ევროსტატის მონაცემებით, 2022 წელს გერმანიას ჰქონდა სახლის საკუთრების ყველაზე დაბალი მაჩვენებელი. იქ მოსახლეობის მხოლოდ 46,5% ცხოვრობდა საკუთარ ბინებში ან სახლებში. ევროკავშირის საშუალო მაჩვენებელი 69,1% იყო.
ევროკავშირის დიდი ოთხეულის ქვეყნებსა და გაერთიანებულ სამეფოს შორის, სიმდიდრის უთანასწორობა, რომელიც იზომება ჯინის კოეფიციენტით, 2000-დან 2022 წლამდე ფაქტობრივად მხოლოდ გერმანიაში შემცირდა (-4,3). თუმცა, 2022 წელს ყველაფერი ძველ ადგილზე დაბრუნდა და გერმანიამ ხუთივე ქვეყანას შორის ყველაზე მაღალი სიმდიდრის უთანასწორობა დაფიქსირდა. იმავე პერიოდში უთანასწორობის შემცირება ასევე დაფიქსირდა დიდ ბრიტანეთში, თუმცა ნაკლებად მნიშვნელოვანი (-0.4).
მომზადებულია euronews-ის მიხედვით
