რამდენიმე დღე ვეცნობოდი მატრონა მოსკოველის ცხოვრების შესახებ მასალებს, ეს ყოველივე მას შემდეგ გადავწყვიტე, რაც რამდენიმე ქართველმა კომენტარებში ნამდვილი მართლმადიდებლური პათოსით ჩაქოლვა და სიკვდილი მოისურვა ვინც მოსკოველი ქალი გააკრიტიკა. აგრესიული კომენტარების კასკადი წამოვიდა, მე რომ ვეძახი ხოლმე “პრავასლავნიკური ტერორიზმს” ასეთი პათოსის. რამაც კიდევ ერთხელ დამარწმუნა, რამდენად არის ქართველში, გნებავთ ღრუზინში გამჯდარი რუსული სული. რაც წავიკითხე ეყრდნობა მხოლოდ პატივსაცემ რუს მეცნიერებს, თეოლოგებს და ისტორიკოსებს: 21-ე საუკუნეში რუსეთის მართლმადიდებლურმა ეკლესიამ მატრონა წმინდანად შერაცხა, თუმცა რეალურად არ არსებობდა ნდობა ნამდვილი მატრონას ცხოვრების შესახებ, ინფორმაციის ერთადერთი წყარო იყო მოსკოვის ქალების მიერ მოგონილი მითები და იგავ-არაკების კრებული, რომელთა დადასტურება შეუძლებელია. უბრალოდ ვიცით რომ ვიღაცამ ასე თქვა მატრონაზე. ამავდროულად, მატრონას ზოგიერთმა თაყვანისმცემელმა გადაწყვიტა გამდიდრებულიყო მისი კულტის რელიკვიების შექმნით. მათ წარმატებას მიაღწიეს. მოსკოვის პოკროვსკის მონასტრის იღუმენი ფეოფანიას ოჯახი, სადაც ინახება მოსკოვის წმინდა მატრონას სიწმინდეები, წმინდანის კულტის ერთ-ერთი ყველაზე დიდი ბენეფიციარია, რომელიც ფულს შოულობს ხატებით, საეკლესიო ჭურჭლითა და სუვენირებით. მონასტრის მაღაზიებით, რუსეთის მართმადიდებლურ ეკლესიას მილიონები შესდის.
1990-იანი წლების ბოლოს, ფეოფანიამ დაიწყო მატრონას კანონიზაციის ძიება: კერძოდ, იღმენიამ მოახსენა პატრიარქ ალექსი II-ს, რომ მატრონას ლოცვა დაეხმარა მას მონასტრის აღდგენაში. 2020 წელს მონასტრის ყოველთვიური შემოსავალი 2 მილიონ დოლარად შეფასდა. ინფორმაცია იმის შესახებ, რომ იღუმენია ფეოფანიამ მის სახელზე თითქმის 10 მილიონ რუბლად შეიძინა Mercedes-Benz S-Class მანქანა, ფართო გამოხმაურება მოჰყვა მედიასა და სოციალურ ქსელებში. შემდეგ „პატრიარქმა კირილემ აკურთხა მოსკოვის პოკროვსკის მონასტრის წინამძღვარი, იღუმენი ფეოფანია (მისკინა), მის მფლობელობაში არსებული მერსედეს ბენცის S კლასის მანქანის გასაყიდად და მიუთითა, რომ მონასტერში შემოწირულობები გამოყენებული უნდა იყოს სოციალური და საქველმოქმედო მიზნებისთვის. ”
თეოლოგიის დოქტორის, პროფესორის გეორგი მიტროფანოვის, თქმით რომელიც იყო კანონიზაციის სინოდალური კომისიის წევრი 1993 წლიდან 2013 წლამდე, „არ არსებობს ზუსტი ინფორმაცია მატრონას ცხოვრების წესის შესახებ; მისი ბიოგრაფია გადატვირთულია მითებით, მაგალითად, სტალინთან შეხვედრის შესახებ. მის თაყვანისცემაში ბევრი წარმართობაა“. გეორგი მიტროფანოვმა ნეტარი მატრონას თაყვანისმცემლების უწოდა „არა მართლმადიდებლები, არამედ წარმართები, რომლებსაც სჭირდებათ საკუთარი საოცრება, საკუთარი ჯადოქარი“. მისი აზრით, მატრონა იყო დაკავებული “საკრალური მაგიით”. მან „შეთავაზა, რომ შეშლილი ქალი, რომელიც, მისი აზრით, ეშმაკით იყო შეპყრობილი, ტაძარში მისულიყო და ზიარების შემდეგ დაელოდა, სანამ არ დაეწყო ღებინება და ამგვარად გამოვიდოდა დემონი მისგან. რაც ჩვენ აქ გვაქვს არის ტიპიური წარმართული, ჯადოსნური მიდგომა ცხოვრებისადმი“. – ამბობდა პროფესორი. მატრონას ცხოვრების მითების გამავრცელებელი იყოს მისი ახლო მეგობარი ზინაიდა ჟდანოვა, რომელიც მოსკოვში მითების შეთხზვით და გავრცელებით იყო დაკავებული. წარმოიდგინეთ 40 იან წლებში მას არავინ ეკარებოდა, ენკავედე ეხმარებოდა კიდეც, სანამ მასიური სახე არ მიიღო მითების გავრცელებამ და ასობით მოსკოველი არ შეკრიბა მატრონას ბინასთან. შემდეგ ენკავედემ ჟდანოვა დააპატიმრა. ძველი რუსის სპეციალისტი ისტორიკოსი, პროფესორი ანდრეი ზაიცევი თვლის, რომ „ჟდანოვას ტექსტები და მითები შეიცავს უამრავ ინფორმაციას წმ. მატრონაზე, რომელსაც არაფერი აქვს საერთო რეალობასთან: – მატრონა არასოდეს შეხვედრია სტალინს. მოსკოვის სასულიერო აკადემიის ისტორიკოსებმა სპეციალურად შეისწავლეს ეს ჰიპოთეზა და მივიდნენ ცალსახა დასკვნამდე: ასეთი მოვლენა არ მომხდარა; — წმინდა იოანე კრონშტადტელი არასოდეს ემუქრებოდა ჯარისკაცებს პეტერბურგში „სისხლში ჩახრჩობითა და შიმშილით“, რადგან ისინი ცდილობდნენ წმინდანის საფლავის გახსნას, როგორც წერია ზ.ჟდანოვას „ცხოვრებაში“, – მატრონას არასოდეს უთქვამს რჩევა, რომ მოეშორებინა “დემონი ზიარების შემდეგ ღებინებით”, ის არ აპირებდა გენერლის ფორმაში წასვლას “მასპინძელთა უფალთან მოხსენებისთვის” და არ უთქვამს, რომ ისინი, ვინც დაიკავებენ მის ქუსლს გადარჩებიან. მაგალითად, ჟდანოვას ცხოვრების პირველ გამოცემაში ნათქვამია: ”დემონსტრაციების დღის განმავლობაში, დედამ ყველას გვითხრა, რომ არ გამოვსულიყავით, ფანჯრებთან, კარებებთან სავენტილაციომილებთან ახლოს, ყველა კარი დაგვეხურა, რადგან დემონების ურდოებმა დაიკავეს მთელი სივრცე, დემონებმა მოიცვა ყველა ადამიანი. მან გვასწავლა, რომ არ დაგვავიწყდეს საჭმლზე პირჯვარის გადასახვა და განსაკუთრებით ღამით საკვების ტილოთი დაფარვა, რადგან დემონები ირგვლივ ტრიალებდნენ, ყველგან შეაღწიეს. პატიოსანი და მაცოცხლებელი ჯვრის ძალით გადაარჩინე თავი და დაიცავი თავი“. – თითქოს დახურულ ფანჯრებსა და კარებს შეეძლოთ ადამიანის დაცვა სახლში დემონების ურდოს შემოჭრისგან! – აკომენტარებს თეოლოგი მიტროფანოვი ამ მითს. ცხოვრების კანონიკურ ვერსიაში იგივე ფრაგმენტი ასე დარედაქტირდა და შეიცვალა: ალბათ, ნეტარ მატრონას, რომელიც ხშირად ალეგორიულად ლაპარაკობდა, სურდა შეგვახსენოს, რომ საჭიროა ბოროტების სულებისაგან დახურული “სულის ფანჯრები” – ეს არის ის, რასაც წმინდა მამები უწოდებენ ადამიანურ გრძნობებს). “ ანდრეი ზიტსევის თანახმად, ცხოვრების კანონიკური ვერსიის შემდგენლები ცდილობდნენ აეხსნათ ხალხური ეტიმოლოგია, რომელიც ჟდანოვამ გამოიყენა (სიტყვების დემონსტრაციისა და დემონის თანხმობა, მათ შორის ნამდვილი ოჯახური კავშირების არარსებობის შემთხვევაში), სიტყვების ინტერპრეტაციით ასკეტური პატრისტული ტრადიციის შესაბამისად. ანდრეი ზაიცევის თქმით, სინამდვილეში “არსებობდა მატრონას ორი სიცოცხლე: ხალხური და კანონიკური”. ეს უკანასკნელი „ხალხის“ შემოკლებული და ფორმატირებული ვერსიაა. კანონიზაციამდეც იყო სერიოზული კრიტიკა მატრონას კულტის მიმართ. არაერთი საინტერესო თეზისი გააკეთა დეკანოზმა ანდრეი კურაევმა ჯერ კიდევ 1998 წელს წიგნში „ოკულტიზმი მართლმადიდებლობაში“. კურაევი წერს, რომ მატრონა ჩანს არა წმინდანად, არამედ ჯადოქრად. მატრონას შესახებ წიგნში ქრისტეს სახელი თითქმის არ არის ნახსენები; ყველაფერი ტრიალებს მატრონას ფიგურასა და მის შესაძლებლობებზე. თითქოს ის სამყაროს ცენტრია: “მე მოვკვდები, მოვალ ჩემს საფლავზე, მე ყოველთვის იქ ვიქნები, სხვას ნუ ეძებ.” ყველაფერი, რაც მატრონას კულტთან არის დაკავშირებული, არის გაყალბების გაუთავებელი სერია და ალტერნატიული ხალხური რელიგიურობის გამოვლინება. (ეს ის კურაევია რომელიც დღეს რუსეთის ეკლესიის მთავარ სპიკერად მიიჩნევა) და ბოლოს ერთი კითხვა მაქვს, მაშინ რატომ დასცინით წმინდა მეფე ნარიმანს აი ვაკეში რომ ცხოვრობს? ახლა ინტერნეტია და ვიდეოები და მაშინ არ იყო. მეორე კითხვაც მაქვს, სტალინის ეპოქაში როგორ შეძლო უიმედო მოსკოველების გაგიჟება ერთმა ქალმა თუ არა სპეცსამსახურების ჩარევა? ან რითი განსხვავდება მატრონა ვანგასგან ? ეს მხოლოდ კითხვებია.
