უძრავი ქონების კომპანიების RENTALS-ის და Eristavi Estates-ის დამფუძნებელ ზურაბ ერისთავის შეფასებით, 2024 წლის გაზაფხულიდან ე.წ. „რუსული კანონის“ მიღებამ და შემოდგომაზე კი, „ქართული ოცნების“ გადაწყვეტილებამ, 2028 წლამდე დღის წესრიგში არ დააყენოს ევროკავშირთან გაწევრიანებაზე მოლაპარაკებების გახსნის საკითხი, საქართველოს უძრავი ქონების ბაზარზე ნეგატიური გავლენა იქონია. როგორც მან BMGTV-ის გადაცემა „წერტილთან“ ინტერვიუში თქვა, ქვეყანაში შექმნილმა ვითარებამ როგორც კომერციული, ისე საცხოვრებელი უძრავი ქონების სექტორში გარიგებები შეაფერხა.
– ბატონო ზურაბ, როგორი იყო RENTALS-ისა და Eristavi Estates-ისთვის 2024 წელი?
– ჩემი ბიზნესში ყოფნის 17-წლიანი პრაქტიკიდან ბოლო 40 თუ 45 დღე იყო ერთადერთი, როცა კომპანიაში ბიზნესზე სერიოზულად ვერც კი ვიფიქრეთ. იმდენად გადაწონა ქვეყანაში შექმნილმა სიტუაციამ სხვა ყველაფერი, რომ თანამშრომლები ვერ დავსხედით და ვერ ვისაუბრეთ სამომავლო გეგმებზე. ვიდრე ე.წ. „დიპ სტეიტი“, „გლობალური ომის პარტია“ მსგავსი მოულოდნელი საფრთხეები გაჩნდებოდა, ეკონომიკაში ზრდა იყო და ამის არდანახვა უმადურობა იქნება. ეს ზრდა განპირობებული იყო იმით, რომ რუსეთ-უკრაინის სამწუხარო ომის გამო, რუსეთში მცხოვრებმა ქართველებმა ძალიან დიდი კაპიტალი შემოიტანეს საქართველოში, დაიწყეს ბიზნესი, იყიდეს ბინები და კომერციული უძრავი ქონება; იგივე მოხდა უკრაინელების მხრიდან. ამ კონფლიქტიდან თუ შეიძლება რამეს დადებითი ვუწოდოთ, ეს არის ჩვენს ეკონომიკაზე დადებითი ეფექტი.
– ვიხეირეთ…
– დიახ, მაგრამ საბოლოოდ, „რუსული კანონის“ შემოტანა, უკან გატანა და შემდეგ მაინც მიღება, ამ გადასახედიდან გამომდინარე, სულ სხვა რეალობას გვიხატავს.
– თუ ბოლო 40-45 დღეს არ ჩავთვლით, ჯამში, 2024 წელი უკეთესი იყო 2023 წელთან შედარებით, თუ უძრავი ქონების ბაზარზე ე.წ. მიგრანტების ეფექტი ისედაც მილევად რეჟიმში გადადიოდა…
– დიახ, არსებობს [უძრავი ქონების ბაზრის] ბუნებრივი ზრდის ტემპი და არსებობს გარკვეული ფაქტორებით გამოწვეული ზრდა, რაზედაც ვისაუბრეთ [იგულისხმება რუსეთ-უკრაინის ომი] და რითაც ჩვენ ვიხეირეთ, მაგრამ ეს იყო ძირითადად, 2023 წელს; ინერცია, რომელიც 2024 წელსაც გადაჰყვა, რაღაც მომენტში ამოიწურებოდა და შეიძლება, ამოიწურა კიდეც, არ ვიცით…
– თქვენი კომპანიების მაგალითზე, რა ტენდენციების ატყობთ – ვინ არიან უძრავი ქონების ძირითადი დამქირავებლები საქართველოში და ასევე, მყიდველები?
– გაყიდვებით დავიწყოთ – ჩვენ ვისთანაც გვაქვს ურთიერთობა და ეს არის პრემიალური კლასის მომხმარებელი, ბოლო 45 დღის განმავლობაში და მანამდეც, როდესაც ე.წ. „რუსული კანონის“ დღის წესრიგი დაიწყო, ყველა გარიგება გაგვიჩერდა. მე მაქვს შენახული ერთ-ერთი ჩემი უცხოელი ინვესტორის შეტყობინება, რომელთანაც მოლაპარაკებებზე, დაახლოებით 6 თვე დავხარჯეთ, ყველაფერზე შევთანხმდით და ბოლოს მივიღეთ მოკლე ტექსტური შეტყობინება, რომ „თქვენ ევროპაში არ მიდიხართ და მე ამ თანხას აქ ვერ გავრისკავ“. მეორე კლიენტისგანაც, რომელიც ქართველი მყიდველი იყო, დაახლოებით ანალოგიური შინაარსის შეტყობინება მივიღეთ – გვითხრა, „რამდენიმე მილიონის ინვესტიციის ჩადებაზე კი არა, ამ ქვეყანაში ცხოვრება ღირს თუ არა, ჯერ ამაზე უნდა დავფიქრდე და შემდეგ გიპასუხებთო“…. ორივე მაგალითი საცხოვრებელი უძრავი ქონების შეძენას შეეხებოდა. რაც შეეხება კომერციული უძრავი ქონების მიმართულებას – წინა წლებში 65 000 კვ/მ ფართი გავაქირავეთ და გავყიდეთ; ეს რიცხვი წელს დრამატულად შემცირდა, როდესაც ეს [პოლიტიკური] რისკები გაჩნდა. არიან კომპანიები, რომლებსაც ბოლო 5 წლის განმავლობაში ათასობით კვ/მ ფართი მივაქირავეთ; ისინი მუდმივად იზრდებოდნენ, მაგრამ ერთ-ერთმა ასეთმა კომპანიამ ერთ-ერთ მორიგ დაკვეთაზე, როცა მოლაპარაკებები ძალიან ღრმად იყო შესული, გვითხრა, „ისიც კი არ ვიცით, ახალი ოფისი ავიღოთ თუ არსებული უცხოელი თანამშრომლების სხვა ქვეყანაში რეალოკაციაზე ვიფიქროთო“. ეს ხალხი [IT, BPO] ჩამოჰყვა რუსულ-უკრაინულ ტალღას და დაფუძნდნენ საქართველოში როგორც მშვიდობის ოაზისში. ეს ყველაფერი კი, ახლა დიდი კითხვის ნიშნის ქვეშ არის.
– შარშან, გაზაფხულზე, როცა „რუსული კანონი“ მეორედ დააბრუნა პარლამენტში „ქართულმა ოცნებამ“, სოციალურ ქსელში დაწერეთ, რომ ბოლო ორ თვეში ორი დიდი ევროპული გარიგება ჩაგვივარდა, რომელთაგან ერთი 300 ახალ სამუშაო ადგილს ქმნიდაო. არ გაგრძელდა მოლაპარაკება?
– არა…
