ნარჩენების მართვის სისტემა სხვადასხვა ქვეყანაში – როგორ მუშაობს ბიზნესი – საერთაშორისო პრაქტიკის შედარებითი ანალიზი

ნარჩენების მართვა კრიტიკული საკითხია მდგრადობისთვის, კლიმატის ცვლილებებისთვის და საზოგადოებრივი ჯანმრთელობისთვის. ეს საკითხი კრიტიკულად დგას სხვადასხვა ქვეყანაში, სადაც გარემოზე ზრუნვას დიდი მნიშვნელობა ენიჭება.
ამ სტატიაში ვიკვლევთ, თუ როგორ ხდება ნარჩენების გადამუშავება სხვადასხვა ქვეყანაში, როგორია მათი სტრატეგია და წარმატებული მაგალითები.
გერმანია: გლობალური გადამუშავების ლიდერი
გერმანია ითვლება მსოფლიოში ყველაზე ეფექტურ გადამუშავებად ქვეყნად, სადაც მუნიციპალური ნარჩენების 65%-ზე მეტი გადამუშავდება. მისი სისტემა რამდენიმე ნაწილისგან შედგება:
პირველია სხვადასხვა ფერის ურნები, რომლებითაც ნარჩენები ხარისხდება: პლასტმასა, ქაღალდი, მინა, ბიო, სხვა ნარჩენი.
„მწვანე წერტილის“ სისტემა: მწარმოებლები იხდიან შეფუთვის განადგურების საფასურს, რაც ასტიმულირებს შეფუთვის მინიმალურ გამოყენებას.
ბოთლის დეპოზიტი (Pfand): ბოთლების დაბრუნება შესაძლებელია ნაღდი ფულით, თითქმის ყველა სუპერმარკეტში დამონტაჟებული აპარატებით.
მკაცრი ჯარიმები: არასწორი დახარისხება იწვევს მოქალაქეების დაჯარიმებას.
იაპონია: სიზუსტე და საზოგადოების ჩართულობა
იაპონია ნარჩენების დაახლოებით 50–60%-ს გადაამუშავებს, მისი მიდგომა გამოირჩევა სიზუსტითა და დისციპლინით.
მოქალაქეები ნარჩენებს ახარისხებენ წვად, არაწვად, გადამუშავებად და დიდი ზომის ნარჩენებად, რომლებსაც დამატებით, ქვეკატეგორიებადაც ყოფენ: ბოთლები, ქილები, ქაღალდის ტიპები და სხვა.
დახარისხების წესები განსხვავდება მუნიციპალიტეტების მიხედვით, რაც ხშირად მკაცრ გრაფიკსა და ინსტრუქციებს მოიცავს. დიდი ყურადღება ექცევა საზოგადოების მხრიდან არასწორად დახარისხებული ნაგვის შეფასებასაც. რეაგირება ყოველთვის მყისიერია, თუკი ვინმემ არასწორად დაახარისხა ნარჩენი.
არაგადამუშავებადი მასალებისთვის გამოიყენება სპეციალური დანადგარები.
ეს ყველაფერი იაპონიის კულტურის ნაწილია, რაც მას მსოფლიოში ერთ-ერთ ყველაზე განვითარებულ ქვეყანად აქცევს გარემოზე ზრუნვის თვალსაზრისით.
შვედეთი: ნარჩენებიდან ენერგიამდე
მაღალი პასუხისმგებლობით გამოირჩევა შვედეთიც. იგი საყოფაცხოვრებო ნარჩენების თითქმის 99%-ს გადაამუშავებს ან აღადგენს, თუმცა მხოლოდ ~35% გადამუშავდება მასალის სახით – დანარჩენი ენერგიის მისაღებად იწვება.
ძირითადი ოპერაციები:
ნარჩენების დაწვა სითბოს და ელექტროენერგიას გამოიმუშავებს (ნარჩენებს ენერგიად გარდაქმნის ქარხნები).
მუნიციპალური გადამუშავების ცენტრები და ფართოდ გავრცელებული საზოგადოებრივი განათლება დიდ როლს თამაშობს.
სხვა ქვეყნებიდან ნარჩენების იმპორტს ახორციელებს, რათა მერე ადგილობრივ ქარხნებში ენერგია გამოიმუშაოს.
ჩინეთი: ჭკვიანი სისტემა
ჩინეთი ნარჩენების უდიდესი გენერატორია მსოფლიოში და ბოლო დრომდე ის ასევე იყო გადამუშავებადი მასალების უდიდესი იმპორტიორი, თუმცა 2017 წლის შემდეგ ჩინეთმა აკრძალა უცხოური ნარჩენების იმპორტი.
ძირითადი ოპერაციები, რომლებსაც ის ახორციელებს:
ინვესტიციები საყოფაცხოვრებო ნარჩენების გადამუშავების ინფრასტრუქტურაში;
სავალდებულო დახარისხების სქემების პილოტირება ისეთ ქალაქებში, როგორიცაა შანხაი;
დახარისხებისთვის ხელოვნური ინტელექტისა და ჭკვიანი ურნების მზარდი გამოყენება;
არაფორმალური გადამუშავების ეკონომიკა (მაგ., ნარჩენების შემგროვებლები) კვლავ მნიშვნელოვან როლს ასრულებს.
ამერიკის შეერთებული შტატები: დეცენტრალიზებული მუნიციპალური მოდელები
აშშ-ში გადამუშავების მაჩვენებელი დაახლოებით 32%-ია, შტატებსა და ქალაქებს შორის უზარმაზარი ვარიაციით.
ძირითადი ოპერაციები:
ფედერალური გადამუშავების მანდატი არ არსებობს – გადამუშავება ადგილობრივად ხორციელდება;
ჩინეთის იმპორტის აკრძალვამ აშშ-ს გადამუშავების ეკონომიკას ზიანი მიაყენა;
ნაგავსაყრელებზე განთავსება იაფია და ფართოდ გამოიყენება სოფლის რაიონებში;
შედეგად: ერთიანი პოლიტიკის არარსებობა და დაბალი ეკონომიკური სტიმული ამცირებს გადამუშავების ეფექტურობას.
რამდენიმე დიდი ქვეყნის მაგალითზე შეგვიძლია, დავასკვნათ, რომ ერთიანი მოდელი არ არსებობს. გადამუშავების ეფექტურობა მკვეთრად განსხვავდება ქვეყნების მიხედვით, რაც განპირობებულია კულტურით, პოლიტიკით, ტექნოლოგიითა და ინფრასტრუქტურით. გადამუშავების მომავალი არა მხოლოდ ინფრასტრუქტურაშია, არამედ ინოვაციებში, განათლებასა და ქცევის ცვლილებაში.
წყარო: marketer.ge, Wasteless.