უკვე ვიცით, რომ ვარსკვლავთშორისი კომეტა 3I/ATLAS განსხვავდება მზის სისტემაში დაფიქსირებული წინა ორი სხვა ვარსკვლავთშორისი ობიექტისგან, მაგრამ როგორც ახალი დაკვირვებები მიუთითებს, ის შეიძლება იმაზე უცნაური იყოს, ვიდრე აქამდე გვეგონა.
მზის სისტემაში, მზის მიმართულებით გადაადგილებისას, ობიექტი გადაიღეს NASA-ს და ევროპის კოსმოსური სააგენტოს (ESA) ინსტრუმენტებმა — ჰაბლმა, SPHEREx-მა, ჯეიმს ვებმა და TESS-მა. შედეგები აჩვენებს, რომ 3I/ATLAS-ის ზედაპირიდან აირები იქამდე დიდი ხნით ადრეც ამოდიოდა, ვიდრე შევნიშნავდით და ამავე დროს, მის ატმოსფეროს (კომა) იმაზე მაღალი პროპორციით აქვს ნახშირორჟანგი, ვიდრე როგორც წესი, მეცნიერები ხედავენ ხოლმე კომეტებსა თუ ვარსკვლავთშორის ობიექტებში.
ამან შეიძლება რაღაც გვითხრას იმ გარემოს შესახებ, რომელშიც 3I/ATLAS წარმოიქმნა, იმ სივრცის შესახებ, რომელშიც ჩვენამდე მოსვლამდე გამოიარა, ანდაც კომეტის წიაღის შემადგენლობის შესახებ.
კომეტამ ყურადღება პირველად 2025 წლის 1-ელ ივლისს მიიპყრო და მას შემდეგ, ასტრონომები აქტიურად აკვირდებიან — სულ მცირე იმიტომ, რომ მასზე დაკვირვებისთვის დროის ძალიან პატარა ფანჯარა აქვთ. მზესთან ყველაზე ახლო მანძილზე (პერიჰელიონი) ის 29 ოქტომბერს მივა. ვინაიდან მზის მეორე, დედამიწისგან საპირისპირო მხარესაა, იმ დროისათვის დაიმალება, ვარსკვლავის სინათლე დაჩრდილავს.
ამიტომ, დაკვირვებისთვის საუკეთესო დრო პერიჰელიონის დადგომამდეა და მეცნიერებიც თავს არ ზოგავენ — აკვირდებიან მათ ხელს არსებული უმძლავრესი ხელსაწყოებით. ამ შემთხვევაში, შეისწავლეს ეგზოპლანეტებზე მონადირე კოსმოსური ტელესკოპის, TESS-ის ის მონაცემები, რომლებიც მას ამ კომეტის აღმოჩენამდე ჰქონდა შეგროვებული.
ასე დაადგინეს, რომ 3I/ATLAS პირველად მაისში დაფიქსირდა, ოფიციალურ აღმოჩენამდე ორი თვით ადრე. კომეტა იმაზე გაცილებით სწრაფად მოძრაობდა, ვიდრე TESS-ს შეუძლია შესწავლა; ამიტომ, მკვლევრებმა მონაცემებში მის გამოსავლენად სხვა მეთოდებს მიმართეს.
სწორედ აქ დაიწყო საინტერესო ამბები. TESS-ის მონაცემები მიუთითებს, რომ იმ დროისათვის კომეტა მზისგან 6 ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე, იუპიტერის ორბიტის გადაღმა იმყოფებოდა და უკვე აქტიური იყო. ეს მანძილი მოსალოდნელზე გაცილებით დიდია — კომეტათა უმეტესობა აქტივობას მზისგან 5 ასტრონომიულ ერთეულზე შორს არ იწყებს.
აქტიურს უწოდებენ კომეტას, რომელიც საკმარისად არის გამთბარი, რომ მის ზედაპირზე და ზედაპირქვეშ არსებული ყინულები აორთქლდეს — მყარიდან პირდაპირ აირად მდგომარეობაში გადავიდეს (სუბლიმაცია). ასე წარმოიქმნება კომა და თანდათან, თუკი კომეტა მზესთან საკმარისად ახლოს მივა, რომ საქმეში რადიაციის წნევაც ჩაერთოს — ჩნდება კომეტის კუდი.
რეცენზირებამდელ პუბლიკაციაში, მკვლევრები, რომლებმაც აღმოჩენა TESS-ის მონაცემებით გააკეთეს, ამბობენ, რომ კომეტის ასე ადრე გააქტიურების მიზეზი შეიძლება მისი შემადგენლობა იყოს. ზოგი ყინული სხვებზე უფრო ადვილად ორთქლდება და მათ შორის ერთ-ერთია ნახშირორჟანგის ყინული.
ეს ორმა ტელესკოპმა დაადასტურა ორი სხვადასხვა ინსტრუმენტით ერთმანეთისგან დამოუკიდებელი გაზომვების საფუძველზე. 2025 წლის აგვისტოს შუა რიცხვებში, NASA-ს ახალმა კოსმოსურმა ტელესკოპმა SPHEREx-მა კომეტას მრავალსპექტრული დაკვირვებები ჩაუტარა მზისგან 3,3 და 3,1 ასტრონომიული ერთეულის მანძილზე. მკაფიოდ გამოვლინდა, რომ მისი კომა მდიდარია ნახშირორჟანგით და წყლით.
ვრცლად პირველ არხზე
საქართველოს ნაკრები ევრობასკეტის პლეი ოფშია
05/09/2025
