„სამართალდამცავები გადმოვლენ პროტესტის მხარეს“ – უკანასკნელი რამდენიმე თვის განმავლობაში არაერთი პოლიტიკური აქტორი ავრცელებდა მსგავს ინფორმაციას და საზოგადოებაში აჩენდა ცრუ მოლოდინებს.
4 ოქტომბრის მოვლენების შემდეგ შეგვიძლია ვთქვათ, რომ პოლიცია და მმართველი პარტია მჭიდროდ თანამშრომლობს და არ ჩანს არანაირი ნიშანი, რომ „ძალოვანები“ პროტესტს რაიმე ფორმით თანაუგრძნობენ.
ამის დასტურია ათობით ადამიანი წინასწარ პატიმრობაში, რომლებსაც მრავალწლიანი სასჯელები ელით და 90-ზე მეტი ადამიანი ადმინისტრაციულ პატიმრობაში – პირბადის ტარების ან გზის გადაკეტვის გამო.
შალვა ლომიძე, თადარიგის გენერალ-მაიორი, „ჯეოქეისის“ ანალიტიკოსი, საქართველოს დაზვერვის სამსახურის უფროსი იყო 2021-2024 წლის აპრილამდე. ყოფილი უფროსი, „ბათუმელებთან“ ვრცელ ინტერვიუში დეტალურად მიმოიხილავს ქართულ საპოლიციო სისტემას, ხსნის რა ურთიერთკავშირშია სახელმწიფო და ძალოვანი სტრუქტურა და ამბობს, რომ პოლიცია არასდროს გადავა პროტესტის მხარეს, გარდა ერთი გამონაკლისისა.
– ბატონო შალვა, სახელმწიფო, ერთი მხრივ, სამართალდამცავს აძლევს ძალაუფლებას, მეორე მხრივ კი, სამართალდამცავს მთელი რიგი ვალდებულებები აქვს სახელმწიფოს მიმართ. შეგიძლიათ აღგვიწეროთ ამ ურთიერთკავშირისა და ვალდებულებების სქემა როგორია? რა ვალდებულება უჩნდება პირს სახელმწიფოს მიმართ? რა ვალდებულება აქვს სახელმწიფოს პოლიციის თანამშრომლის მიმართ?
სამართალდამცავი ორგანოს ურთიერთობა სახელმწიფოსთან იწყება კანონით განსაზღვრული მანდატიდან, რომელიც აყალიბებს, თუ ვის ემორჩილება ორგანო, რა უფლებამოსილება აქვთ მათ, რა ტიპის მაკონტროლებელი მექანიზმები არსებობს და ა.შ. ეს ურთიერთობა უნდა ხორციელდებოდეს ოფიციალური არხებით და გამყარებული უნდა იყოს შესაბამისი დოკუმენტაციით.
სახელმწიფოსა და სამართალდამცავ სისტემას შორის არსებული ურთიერთობები კომპლექსურია. ერთი შეხედვით ყველაფერი მარტივად ჩანს, არის საკანონმდებლო სივრცე, მკვეთრად განსაზღვრული ვალდებულებები, მაკონტროლებელი მექანიზმები და ყველა მოქმედებს მისი კომპეტენციისა თუ უფლებამოსილების ფარგლებში. თუმცა, სამწუხაროდ, ეს საკითხი მარტივად ვერ ექცევა ამ ჩარჩოებში. არსებითად მნიშვნელოვან როლს ასრულებს პიროვნული ფაქტორი, როგორც პოლიტიკურ ისტებლიშმენტში, ასევე სამართალდამცავ სისტემაში.
ძალოვან ორგანიზაციებშიც ყვავის მავნე პრაქტიკა, რადგან დღეს, სამართალდამცავს მიაჩნია, რომ ის არა ხალხის, არამედ გადაწყვეტილების მიმღები ერთი კონკრეტული ჯგუფის მსახურია, რომელიც მის კარიერულ წინსვლასა და წარმატებას განსაზღვრავს.
სხვათა შორის, საერთაშორისო პრაქტიკა აღიარებს არაფორმალური ურთიერთობების ეფექტიანობას ყოველდღიურ კომუნიკაციაში, ინფორმაციის გაცვლასა ან კრიზისის მართვაში. თუმცა, ზღვარი მკაფიოდ არის გავლებული – ამ ტიპის ურთიერთობები არ და ვერ იქცევა გადაწყვეტილების მიღების საფუძვლად, გამორიცხავს პირად ან პოლიტიკურ ინტერესს და ემყარება პროფესიულ ნდობას და არა ზეგავლენის მოხდენას.
სამართალდამცავი სისტემისათვის დამახასიათებელი მკაცრი ვერტიკალური მართვის პრაქტიკა მრავალი ხილული თუ უხილავი კომპონენტისგან შედგება. ამ ურთიერთობებში მყოფ ორივე მხარეს, სამწუხაროდ, აწყობს ასეთი ფორმის კომუნიკაცია, ვინაიდან ეს ფორმატი ამარტივებს მართვას, გადაწყვეტილებების მიღებას, ასევე აძლიერებს პერსონალურ ურთიერთდამოკიდებულებას და გარკვეულწილად ქმნის დამატებით გარანტიებს საქმიანობის მხარდაჭერაში.
მართვის ასეთი სისტემისათვის დამახასიათებელია ცალმხრივი კომუნიკაცია, განსხვავებული აზრი წახალისებული არ არის, შესაბამისად ინიციატივა ნულია. არიან დავალებების გამცემები და ამ დავალებების უპირობოდ შემსრულებლები.
ყველა საკითხი თანხმდება ხელმძღვანელობასთან, პროცესები ჩერდება, თუ ხელმძღვანელობას არ სცალია, შემსრულებელი თავისუფალია ყველანაირი პასუხისმგებლობისგან, ინდივიდუალურ გადაწყვეტილებას ყველა თავს არიდებს და შედეგად ვიღებთ სივრცეს, სადაც განვითარება და ზრდა შეუძლებელია.
ასევე, საგანგაშოა, ის ფაქტი, რომ სამართალდამცავი სისტემის მართვაში, ხშირ შემთხვევებში, სიტყვიერი განკარგულებები და მითითებები უფრო მნიშვნელოვანი გავლენის მქონეა და შესასრულებლად სავალდებულოა, ვიდრე კანონმდებლობით განსაზღვრული მოვალეობები.
ასეთი ტიპის სისტემაში მოხვედრისას, ან იღებ იქ არსებულ „წესებს“ და ერგები სიტუაციას, ან იძულებული ხდები დატოვო სისტემა, შეიცვალო პროფესია.
