არაერთი ექსპერტის თქმით, დონალდ ტრამპის დაბრუნება თეთრ სახლში, სავარაუდოდ, აშშ-ს საგარეო პოლიტიკის შეცვლას გამოიწვევს და მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში ომისა და გაურკვევლობის ფონზე, პოტენციურად მრავალ ფრონტზე შეუწყობს ხელს რადიკალური ცვლილებების დაწყებას.
- კამპანიის დროს, ტრამპმა საკმაოდ ბევრი პოლიტიკური დაპირება გასცა, თუმცა დიდწილად კონკრეტული დეტალების დაკონკრეტების გარეშე.
BBC-ი აანალიზებს თუ როგორ შეიძლება იმოქმედოს დონალდ ტრამპის დაბრუნებამ ამერიკის შეერთებული შტატების პრეზიდენტის სავარძელში მსოფლიოზე.
რუსეთი, უკრაინა და ნატო
კამპანიის დროს, ტრამპმა არაერთხელ განაცხადა, რომ შეუძლია, რუსეთ-უკრაინის ომი ერთ დღეში დაასრულოს. კითხვაზე, თუ – როგორ? – მას კონკრეტული არაფერი უთქვამს და ზოგადი პასუხი გასცა, მიანიშნა შეთანხმების, ასევე ამ შეთანხმების შესრულებაზე ზედამხედველობის მნიშვნელობაზე.
ტრამპის ეროვნული უსაფრთხოების შტაბის ორი ყოფილი უფროსისა და მრჩევლების მიერ მაისში დაწერილ კვლევით ნაშრომში აღნიშნული იყო, რომ აშშ-მა უკრაინისთვის იარაღის მიწოდება უნდა გააგრძელოს, მაგრამ კიევის მიერ რუსეთთან სამშვიდობო მოლაპარაკებების დაწყების პირობით.
მათივე თქმით, რუსეთის წასახალისებლად, დასავლეთი უკრაინის ნატოში გაწევრების გადადების დაპირებას გასცემს, მიუხედავად იმისა, რომ უკრაინას ნატოში გაწევრება ასე ძალიან სურს. ყოფილმა მრჩევლებმა განაცხადეს, რომ უკრაინამ რუსული ოკუპაციისგან თავისი ტერიტორიის სრულად დაბრუნების იმედი არ უნდა დაკარგოს, მაგრამ მოლაპარაკებები არსებული ფრონტის ხაზების საფუძველზე უნდა აწარმოოს.
- ტრამპის დემოკრატი ოპონენტები, რომლებიც მას რუსეთის პრეზიდენტ ვლადიმირ პუტინთან მიკერძოებულ ურთიერთობაში ადანაშაულებენ, ამბობენ, რომ მისი მიდგომა უკრაინისთვის კაპიტულაციას ნიშნავს და მთელ ევროპას შეუქმნის საფრთხეს.
ტრამპმა არაერთხელ განაცხადა, რომ მისი პრიორიტეტი ომის დასრულება და აშშ-ის რესურსების ხარჯვის შეჩერებაა.
გაურკვეველია, რამდენად გამოხატავს ყოფილი მრჩევლების ნაშრომი ტრამპის მოსაზრებებს, მაგრამ ეს ქმნის წარმოდგენას იმ რჩევებზე, რომელსაც ტრამპი უკრაინასთან დაკავშირებით გარემო მყოფთაგან მიიღებს.
მისი მიდგომა – “ამერიკა უპირველეს ყოვლისა” ასევე შეცვლის დამოკიდებულებას ნატოს მომავლის სტრატეგიულ საკითხზე, ტრანსატლანტიკური “ერთი ყველასთვის და ყველა ერთისთვის” – სამხედრო ალიანსზე.
- ტრამპი დიდი ხანია, სკეპტიკურადაა განწყობილი ალიანსის მიმართ, ევროპას კი აშშ-ის უსასყიდლოდ სარგებლობაში ადანაშაულებს.
რეალურად გამოიყვანს თუ არა ის აშშ-ს ნატოდან, რაც თითქმის საუკუნის განმავლობაში ტრანსატლანტიკურ თავდაცვით ურთიერთობებში ყველაზე მნიშვნელოვანი ცვლილება იქნებოდა, დებატების საგნად რჩება.
მისი მოკავშირეების ზოგიერთი წევრი მიანიშნებს, რომ ტრამპის მკაცრი პოზიცია მხოლოდ მოლაპარაკებისთვის საჭირო ტაქტიკაა, რათა წევრებმა ალიანსის თავდაცვითი ხარჯები დააკმაყოფილონ.
ახლო აღმოსავლეთი
უკრაინის მსგავსად, ტრამპმა ახლო აღმოსავლეთშიც “მშვიდობის დამყარების” დაპირება გასცა – რაც ღაზაში ისრაელ-“ჰამასის” ომის და ლიბანში ისრაელ-“ჰეზბოლას” დაპირისპირების დასრულებას გულისხმობს – მაგრამ ამ საკითხზეც არ უთქვამს, როგორ.
მან არაერთხელ განაცხადა, რომ ირანზე მისი “მაქსიმალური ზეწოლის” პოლიტიკის გამო, რომელიც ამ ჯგუფებს აფინანსებს, “ჰამასი” ისრაელს თავს არ დაესხმებოდა. ზოგადად, სავარაუდოდ, ტრამპი შეეცდება, იმ პოლიტიკას დაუბრუნდეს, რომლის დროსაც მისმა ადმინისტრაციამ აშშ ირანის ბირთვული შეთანხმებიდან გამოიყვანა, ირანის წინააღმდეგ სანქციები გააძლიერა და ირანის ყველაზე ძლიერი სამხედრო მეთაურის, გენერალი ყასემ სოლეიმანის ლიკვიდაცია მოახდინა.
თეთრ სახლში ყოფნისას, ტრამპმა მკვეთრად პროისრაელური პოლიტიკა განახორციელა, იერუსალიმი ისრაელის დედაქალაქად დაასახელა და აშშ-ს საელჩო იქ თელ-ავივიდან გადაიტანა – ამ ნაბიჯმა ტრამპის ქრისტიანულ-ევანგელისტური ბაზა გააძლიერა, რომელიც რესპუბლიკელი ამომრჩევლების ძირითადი ჯგუფია.
ისრაელის პრემიერ-მინისტრმა, ბენიამინ ნეთანიაჰუმ ტრამპი დაასახელა “საუკეთესო მეგობრად, რომელიც ისრაელს ოდესმე ჰყოლია თეთრ სახლში”.
მაგრამ კრიტიკოსები ამტკიცებენ, რომ მისმა პოლიტიკამ რეგიონზე დესტაბილიზაციის ეფექტი იქონია.
ვაშინგტონის მიერ მათი იერუსალიმზე პრეტენზიის უარყოფის გამო, პალესტინელებმა ტრამპის ადმინისტრაციას ბოიკოტი გამოუცხადეს. ქალაქი პალესტინელების ეროვნული და რელიგიური ცხოვრების ისტორიულ ცენტრს წარმოადგენს.
ისინი კიდევ უფრო იზოლირებულნი აღმოჩნდნენ, როდესაც ტრამპმა შუამავლობა გაუწია ე.წ. “აბრაამის შეთანხმებებს”, რომლითაც ისრაელსა და რამდენიმე არაბულ და მუსლიმურ ქვეყანას შორის დიპლომატიური ურთიერთობების ნორმალიზებისთვის ისტორიული გარიგება გაფორმდა. მათ ეს ისრაელის მიერ მომავალში დამოუკიდებელი პალესტინის სახელმწიფოს მიღების გარეშე გააკეთეს – რაც ე.წ. “ორი სახელმწიფოს გადაწყვეტილება” იყო – ეს კი ადრე ასეთი რეგიონული შეთანხმებისთვის არაბული ქვეყნების პირობა იყო.
ისრაელის აღიარების სანაცვლოდ, ჩართული ქვეყნები აშშ-ს მოწინავე იარაღზე იღებდნენ წვდომას.
პალესტინელები თავიანთ ისტორიაში ყველაზე იზოლირებულ წერტილში აღმოჩნდნენ ერთადერთი ძალის მიერ, რომელსაც რეალურად, ზეგავლენის მოხდენა კონფლიქტის ორივე მხარეზე შეუძლია – რამაც, მათი გადმოსახედიდან, კიდევ უფრო შეასუსტა შანსი, ადგილზე საკუთარი თავი დაეცვათ.
კამპანიის დროს ტრამპმა რამდენიმე განცხადება გააკეთა იმის თაობაზე, რომ ღაზის ომის დასრულება სურს.
ტრამპს რთული, ზოგჯერ დისფუნქციური ურთიერთობაც კი ჰქონდა ნეთანიაჰუსთან, მაგრამ მასზე ზეწოლის მოხდენის უნარი ნამდვილად აქვს.
მას ასევე აქვს ინტენსიური ურთიერთობების ისტორია მთავარ არაბულ ქვეყნებში იმ ლიდერებთან, რომელთაც “ჰამასთან” აქვთ კონტაქტები.
გაურკვეველია, როგორ დააბალანსებს ის თავის სურვილს, ძლიერი მხარდაჭერა გამოუცხადოს ისრაელს და ამავდროულად, ომის დასრულებას შეეცადოს.
ტრამპის მოკავშირეები ხშირად მის არაპროგნოზირებადობას დიპლომატიურ აქტივად წარმოაჩენდნენ, მაგრამ მაღალი კონკურენციისა და არასტაბილური ახლო აღმოსავლეთის პირობებში, უკვე ისტორიული მასშტაბების კრიზისის შუაგულში, ძნელი სათქმელია, რა შედეგს გამოიღებს ეს.
ტრამპმა უნდა გადაწყვიტოს, როგორ ან საერთოდ, თუ გააგრძელებს ბაიდენის ადმინისტრაციის მიერ დაწყებულ გაჩერებულ დიპლომატიურ პროცესს ღაზაში ცეცხლის შეწყვეტის მისაღწევად, “ჰამასის” მიერ დატყვევებული მძევლების გათავისუფლების სანაცვლოდ.
ჩინეთი და ვაჭრობა
ამერიკის მიდგომა ჩინეთისადმი მისი საგარეო პოლიტიკის ყველაზე სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი სფეროა – და ერთ-ერთი მიმართულება, რომელსაც გლობალურ უსაფრთხოებასა და ვაჭრობაზე ყველაზე დიდი გავლენა აქვს.
თანამდებობაზე ყოფნისას, ტრამპმა ჩინეთი “სტრატეგიულ კონკურენტად” დაახასიათა და აშშ-ში ზოგიერთ ჩინურ იმპორტზე ტარიფები დააწესა. ამან პეკინის მხრიდან ამერიკულ იმპორტზე საპასუხო ტარიფები გამოიწვია.
იყო მცდელობები სავაჭრო დავის დეესკალაციისთვის, მაგრამ კოვიდ პანდემიამ ამ შესაძლებლობას წერტილი დაუსვა, ურთიერთობები კი მას შემდეგ გაუარესდა, რაც ყოფილმა პრეზიდენტმა კოვიდი “ჩინურ ვირუსად” მოიხსენია.
მაშინ, როცა ბაიდენის ადმინისტრაცია ამტკიცებდა, რომ ჩინეთის პოლიტიკის მიმართ უფრო პასუხისმგებლობიან მიდგომას იყენებდა, მან, ფაქტობრივად, იმპორტზე ტრამპის ეპოქიდან ბევრი ტარიფი შეინარჩუნა.
აშშ-ში ამომრჩევლების აღქმაში სავაჭრო პოლიტიკის გადახედვა მჭიდროდ დაუკავშირდა ამერიკული წარმოებისა და სამუშაო ადგილების დაცვის მცდელობას – მიუხედავად იმისა, რომ ტრადიციულ ამერიკულ მრეწველობაში, როგორიცაა, მაგალითად, ფოლადის წარმოება, გრძელვადიანი სამუშაო ადგილების კლება სწორედ იმდენადვეა გამოწვეული ქარხნების ავტომატიზაციისა და წარმოების ცვლილებით, რამდენადაც გლობალური კონკურენციისა და წარმოების გადატანით.
ტრამპმა ჩინეთის პრეზიდენტი, სი ძინპინი შეაქო, როგორც “ბრწყინვალე”, “სახიფათო” და მაღალეფექტიანი ლიდერი, რომელიც 1.4 მილიარდ ადამიანს “რკინის მუშტით” აკონტროლებს. ამას ოპონენტებმა ტრამპის “დიქტატორებით” აღფრთოვანება უწოდეს.
ტრამპი, სავარაუდოდ, ბაიდენის ადმინისტრაციის მიდგომისგან გადაუხვევს, რომელიც ჩინეთის შეკავების მიზნით, რეგიონის სხვა ქვეყნებთან აშშ-ს მიერ უფრო ძლიერი პარტნიორობის ჩამოყალიბებას გულისხმობდა.
ტრამპმა ოქტომბერში განაცხადა, რომ თუ ის თეთრ სახლში დაბრუნდებოდა, ტაივანისთვის ჩინეთის ბლოკადის თავიდან ასაცილებლად მას სამხედრო ძალის გამოყენება არ დასჭირდებოდა, – პრეზიდენტმა სიმ იცის, რომ გიჟი ვარ, თუ ეს მოხდება, ჩინურ იმპორტზე პარალიზების გამომწვევ ტარიფებს დავაწესებო…
