ისრაელმა ირანის ენერგეტიკულ ინფრასტრუქტურაზე — მათ შორის ქვეყნისუმსხვილეს გაზის ობიექტ „South Pars“-ზე — საჰაერო დარტყმები განახორციელა, რაც ბირთვულ პროგრამაზე ზეწოლის ნაწილია.მიუხედავად იმისა, რომ შეტევები ძირითადად ადგილობრივ ენერგოსისტემებს შეეხო და არა საექსპორტო მარშრუტებს, ბრენტის ნავთობი 14%-ით გაძვირდა — ეს ბოლო სამი წლის უმსხვილესი ნახტომია.ირანი OPEC-ში მესამე უმსხვილეს მწარმოებლად რჩება, თუმცა ჰორმუზის სრუტის დახურვის მუქარა რეალობად არ ქცეულა, ვინაიდან ეს თავად ირანის ექსპორტსაც დააზარალებდა.IEA აცხადებს, რომ ბაზარი ამჟამად კარგად უზრუნველყოფილია —OPEC+-ის წარმოების ზრდისა და მოთხოვნის შენელებიდან გამომდინარე; მზად არიან გადაუდებელი რეზერვების გასათავისუფლებლად.საუდის არაბეთსა და არაბთა გაერთიანებულ საემიროებს აქვთ დამატებითი სიმძლავრე, თუმცა მათი გააქტიურება მათაც რისკის ქვეშ აყენებს — როგორც 2019 წელს Abqaiq-ზე შეტევისას მოხდა.ირანში დარტყმებმა პანიკა გამოიწვია: საწვავის რეცეპტირება და საჭირო პროდუქციის დეფიციტი თეირანში — მოსახლეობის ნაწილი ტოვებს ქალაქს.ისრაელი ამტკიცებს, რომ მიზანი ირანელი ხალხი კი არა, ირანის ისლამური რეჟიმის შესუსტებაა. ახლა ირანი რთული არჩევანის წინაშეა — შური იძიოს და აშშ ომში ჩართოს, თუ შეზღუდოს რეაგირება და ფართო კონფლიქტი თავიდან აირიდოს. ბირთვულ მოლაპარაკებათა ჩაშლა და აშშ-ის არაერთგვაროვანი განცხადებები სიტუაციას კიდევ უფრო ართულებს.
ნავთობის ბაზარი: ფასების ზრდა.
სამხედრო დაპირისპირება ახლო აღმოსავლეთში, როგორც წესი, იწვევს ნავთობის ფასების მკვეთრ ზრდას. სერიოზულად აზიანებს ნავთობის მომარაგების ჯაჭვს. ირანი ნავთობის ექსპორტიორი ქვეყნების ორგანიზაციის ერთ-ერთი უმსხვილესი წევრია, და მისი ექსპორტის შეზღუდვა, იქნება ეს სანქციების ფონზე, ჰორმუზის სრუტის ბლოკადის გამო, ან უშუალოდ საომარი მოქმედებების გამო — გლობალურ ბაზარზე ნავთობის მიწოდების მნიშვნელოვან შემცირებას გამოიწვევს.
რამდენიმე მაგალითი წარსულიდან:
· 1980-იან წლებში, ირან-ერაყის ომის დროს, ნავთობის ფასი ერთ წელიწადში 80%-ზე მეტად გაიზარდა.
· 2019 წელს, საუდის არაბეთის ნავთობგადამმუშავებელ ქარხნებზე თავდასხმის შემდეგ, Brent-ის მარკის ნავთობი ერთ დღეში 20%-ით გაძვირდა.
· 2024 წლის აპრილში, სპარსეთის ყურეში ტანკერებზე თავდასხმების შედეგად, ნავთობმა სულ რაღაც სამ დღეში 12%-ით მოიმატა.
დღევანდელ მდგომარეობაში უკვე აფიქსირდება ფასების ზრდა: Brent-ის ნავთობის ფასი 76 დოლარს გადააჭარბა, ხოლო ზოგიერთი პროგნოზი ვარაუდობს, რომ ეს მაჩვენებელი, ესკალაციის შემთხვევაში, 90–120 დოლარამდე შეიძლება გაიზარდოს. ეს ზრდის ინფლაციის რისკებს ნავთობის იმპორტზე დამოკიდებული ქვეყნებისათვის, ასუსტებს მათ ეროვნულ ვალუტებს და შესაძლოა, მონეტარული პოლიტიკის გამკაცრების საფუძველი გახდეს.
ოქრო და დაცული აქტივები
გეოპოლიტიკური არასტაბილურობისა და ინფლაციის მოლოდინის პირობებში, ინვესტორები ტრადიციულად ირჩევენ უსაფრთხო აქტივებს. ოქროს ფასმა უკვე გადააჭარბა $3300-ს უნციაზე — რაც ისტორიული მაქსიმუმია. ასეთ პერიოდებში ბაზარი ოქროს განიხილავს როგორც ღირებულების შენარჩუნების ყველაზე სტაბილურ საშუალებას.
კრიპტოვალუტები: ინტერესის ზრდა და ახალი როლი გლობალურ ეკონომიკაში
ბიტკოინი BTC დაიმკვიდრა თავი როგორც „ციფრული ოქრო“. ბოლო მოვლენების ფონზე ბიტკოინის კურსმა $105,000-ს მიაღწია.
Glassnode-ის მონაცემებით, კონფლიქტის გაგრძელების შემთხვევაში, ბიტკოინის ფასი ზაფხულში შეიძლება $115 000-ს მიაღწიოს. იზრდება გრძელვადიანი მფლობელების რიცხვი, ხოლო ცენტრალიზირებილ ბირჟებზე გადარიცხვები კლებულობს — რაც მიუთითებს ნდობის მაღალ დონეზე.
თუ აშშ-ში ფედერალური რეზერვი მიიღებს გადაწყვეტილებას, საპროცენტო განაკვეთების შემცირებაზე, ინტერესი როგორც ოქროსადმი, ასევე ბიტკოინისადმი და სხვა კრიპტოვალუტებისადმი შეიძლება კიდევ უფრო გაიზარდოს.
