“ედგარ ალან პოს პოემა “ზარები” ალბათ “ყორანი”-ს შემდეგ მისი ყველაზე ცნობილი ნაწარმოებია. ცნობილია თუნდაც იმიტომ, რომ იგი პოს მისტერიული გარდაცვალებიდან ერთი თვის თავზე გამოქვეყნდა და ის 15 დოლარი, რომელიც ჰონორარის სახით გამოიწერა, რედაქციაშივე დარჩა.
როგორც ამბობენ, ეს პოემა ყველაზე მელოდიურია მის პოემებს შორის. ფაქტიურად სიმღერაა.
ალბათ სწორედ ამიტომ დაწერა ბალმონტის თარგმანით ისპირირებულმა რახმანინოვმა სიმფონია ამ პოემის მიხედვით. მას მერე არაერთმა კომპოზიტორმა სცადა “ზარების” თემაზე მუსიკის შექმნა. Pink Floyd -ებმა თავიანთ ალბომში “The dark side of the moon” ჩართეს ეს პოემა სიმღერაში “Time”. სულ ბოლოს, 2012 -ში ჰიპჰოპის ვარსკვლავმა MC Lars-მა იმღერა ეს პოემა “Rock the bells” თავისებური ვერსიით.
ალბათ უკვე გასაგები გახდა თუ რატომ არის ეს პოემა ასეთი ცნობილი.
პოემის ინტერპრეტაცია ალბათ ბევრნაირად შეიძლება.
ჩემი აზრით კი პო ყველაზე დიდი ალბათობით ადამიანის ცხოვრების ოთხ ეტაპს განიხილავს.
პირველი უზრუნველი, ვერცხლის ზარებივით წკრიალა ბავშვობაა. არსებობს კიდეც ასეთი ინგლისური გამოთქმა ბედნიერ ბავშვზე: – პირში ვერცხლის კოვზით დაიბადაო.
მეორე, ოქროს ზარების პერიოდი, ცხადია სიყვარული და ქორწილია.
ბრინჯაოს ზარები შემოდგომის მოსვლას აცნობს ადამიანს და მოდის განგაშით, რომ უკვე ბევრი დრო აღარ დარჩა და ბოლოს რკინის სამგლოვიარო ზარები, რომელთაც თავად სიკვდილი არისხებს. ამ ბოლო სტროფში უკვე ნამდვილი პოა, თავისი შავი მისტერიებით.
რამდენადაც მელოდიური და ონომოპოეტურია ეს პოემა, იმდენად რთულია სათარგმნელად და იმედია შევძელი მელოდიის შენარჩუნება,” – წერს სოციალურ ქსელში მისისიპის უნივერსიტეტის ანესთეზიოლოგიის კათედრის პროფესორი ზურაბ გურული.
———————————————————-
ზარები
————
მესმის წკრიალი მარხილთ ზარების,
ვერცხლის ზარების!
ბედნიერების მოციქულთა მელოდიის, დაუზარებლის!
მესმის წკრიალი, წკრიალი, წკრიალი,
ყინვიან ღამის სუსხში რიალი,
როს მიმოფანტულ ვარსკვლავთ წრიალი,
სამოთხისეულ ცაზე ბრდღვიალით,
გარემოს ატკბობს ბროლის წკრიალით;
აღმრიცხავნი დრო და ჟამის, ჟამის, ჟამის,
რითმში, ძველი რუნთა ჟამის,
და წკრიალით ზანზალაკთა
ჰანგები ჟღერს ზართა, ზართა, ზართა, ზართა,
ზართა, ზართა, ზართა,
მოცეკვავე, მომღერალი, მოწკრიალე ვერცხლის ზართა.
—–
მესმის დუდუნი ჯვრისწერის ზართა,
იმ ოქროს ზართა!
ბედნიერების ჰარმონიის მაცნეთ რომ ახლდა!
და თბილ ჰაერში, მშვიდი საღამოს,
მათი დუდუნი ისმის საამოდ!
გამლღვარ ოქროს ნოტთა ლბილით,
აწყობილი ტკბილი ჰანგი,
მელოდია ჩქეფს ლივლივით,
მიჯნურ გვრიტთა საამებლად და ღიმილით,
მორევიათ მთვარის ბანგი.
ოჰ, სიღრმეთაგან ძალუმად მძგერი,
ჩქეფს მელოდია ზართაგან, მჟღერი,
საოცარ ბგერის!
საოცრად მღერის
ტკბილ მომავალზე, რომელიც ელით,
ბედნიერ წამთა გაზიარების,
მშვიდი დუდუნით, სვენებ-სვენებით,
რეკენ ზარები, ზარები, ზარები,
ოქროს ზარები, ზარები, ზარები, ზარები,
ზარები, ზარები, ზარები,
ამღერებული, რიტმულად მჟღერი და მოდუდუნე ოქროს ზარები.
——
მესმის გუგუნი განგაშის ზართა –
ბრინჯაოს ზართა!
მღვიძარე ღამეს, ზრიალით, ელვით,
ყურს ჩასძახიან შიშით და ღელვით.
შეძრწუნებულნი ამბობენ ვერას,
და უსასოოდ ცდილობენ ძგერას,
უსაზმნო ძგერას.
გუგუნით სთხოვენ ცეცხლს შეწყალებას,
ყრუ და მძვინვარე ალს შებრალებას;
ის კი მიიწევს მაღლა, სულ მაღლა,
არც კი ეტყობა დაცხრომა, დაღლა.
ცდილობს რომ ახლა და ზუსტად ამ დროს,
ან ვერასოდეს და აღარასდროს,
გვერდით მიუჯდეს მკრთალსახა მთვარეს.
ოჰ, ეს ზარები, ზარები, ზარები!
ამბავი მოაქვთ შესაზარები
სასოწარკვეთის!
ზრიალით, გმინვით, უსაზმნო სრბოლით,
აფრქვევენ ძახილს შიშის და ძრწოლის,
გულის სიღრმიდან, ჰაერის, თრთოლით.
ყურს ესმის, იცის, უცდომლად არჩევს,
ზართა ზრიალით,
გუგუნ-ჟრიალით,
საფრთხე რომ მოდის, ან წასვლას არჩევს.
ყურს შეუძლია რომ გვითხრას ნაღდად,
ზართა წკრიალით,
მღერა-წრიალით,
საფრთხე რომ ქრება, იმატებს ანდა;
ბრაზის ჩაცხრობით ან აალებით გუგუნში ზართა,
ბრინჯაოს ზართა –
იმ ზართა, ზართა, ზარების, ზართა,
ზართა და ზართა, ზართა
გრუხუნით, გრიალ-ბუბუნით, ბრინჯაოს ზართა.
——-
რისხვა, ზრიალი მესმის ზარების –
რკინის ზარების!
მონოტონური, სევდიანი ფიქრთ ზიარების!
დუმილში ჩუმი და უტყვი ღამის,
აგვაცახცახებს შიშისგან ლამის
შავი დარდების ამშლელი ჰანგი.
იქ გადმოღვრილი ყოველი ბგერა,
ჟანგიან ყელთა ხრიალი, ჟღერა,
კვნესაა მხოლოდ.
და მაშინ ხალხი, აჰ, და ის ხალხი,
სამრეკლოს მკვიდრნი, მოსილნი თალხით,
მხოლოდ და მხოლოდ,
და ვინც არისხებს ზარს ნება-ნება,
იმ მოგუდული ზრიალით, სოლოდ,
სიამოვნებას განიცდის, ტკბება,
ლოდს რომ დაადებს ჩვენს გულებს ბოლოს.
არცა კაცისა, ან ქალის მგვანნი,
არცა ცხოველნი, ადამიანნი,
არიან ალნი –
და მათი მეფე არისხებს ზარებს,
არისხებს, არისხებს, არისხებს, არისხებს,
სულის გამყინავ ჰიმნს, შესაზარებს.
მისი გული სიამით ძგერს,
როცა ზარით ეს ჰიმნი ჟღერს!
როკავს, ყვირის მხოლოდ ამ ერთს:
მე თავად ვარ დრო და ჟამი, ჟამი, ჟამი,
რითმში, ძველი რუნთა ჟამის.
და ჩაგვესმის ჰიმნი ზართა,
რკინის ზართა!
მე თავად ვარ დრო და ჟამი, ჟამი, ჟამი,
რითმში, ძველი რუნთა ჟამის.
კვნესა ისმის ისევ ზართა,
ზართა, ზართა, ზართა, ზართა,
და ქვითინი რკინის ზართა,
მე თავად ვარ დრო და ჟამი, ჟამი, ჟამი,
როცა გმინავს, გმინავს, გმინავს,
რითმში, ძველი რუნთა ჟამის,
და გუგუნი ისმის ზართა,
რკინის ზართა, ზართა, ზართა,
ისევ რისხვა ისმის ზართა,
რკინის ზართა, ზართა, ზართა, ზართა,
ზართა, ზართა, ზართა,
ქვითინი და კვნესა ზართა.
(ზურაბ გურულის თარგმანი 05/23/17)
———————————————–
The Bells
——————-
Hear the sledges with the bells–
Silver bells!
What a world of merriment their melody foretells!
How they tinkle, tinkle, tinkle,
In the icy air of night!
While the stars that oversprinkle
All the heavens, seem to twinkle
With a crystalline delight;
Keeping time, time, time,
In a sort of Runic rhyme,
To the tintinnabulation that so musically wells
From the bells, bells, bells, bells,
Bells, bells, bells–
From the jingling and the tinkling of the bells.
II.
Hear the mellow wedding bells
Golden bells!
What a world of happiness their harmony foretells!
Through the balmy air of night
How they ring out their delight!
From the molten-golden notes,
And all in tune,
What a liquid ditty floats
To the turtle-dove that listens, while she gloats
On the moon!
Oh, from out the sounding cells,
What a gush of euphony voluminously wells!
How it swells!
How it dwells
On the Future! how it tells
Of the rapture that impels
To the swinging and the ringing
Of the bells, bells, bells,
Of the bells, bells, bells, bells,
Bells, bells, bells–
To the rhyming and the chiming of the bells!
III.
Hear the loud alarum bells–
Brazen bells!
What tale of terror, now, their turbulency tells!
In the startled ear of night
How they scream out their affright!
Too much horrified to speak,
They can only shriek, shriek,
Out of tune,
In a clamorous appealing to the mercy of the fire,
In a mad expostulation with the deaf and frantic fire,
Leaping higher, higher, higher,
With a desperate desire,
And a resolute endeavor
Now–now to sit or never,
By the side of the pale-faced moon.
Oh, the bells, bells, bells!
What a tale their terror tells
Of Despair!
How they clang, and clash, and roar!
What a horror they outpour
On the bosom of the palpitating air!
Yet the ear, it fully knows,
By the twanging,
And the clanging,
How the danger ebbs and flows ;
Yet, the ear distinctly tells,
In the jangling,
And the wrangling,
How the danger sinks and swells,
By the sinking or the swelling in the anger of the bells–
Of the bells–
Of the bells, bells, bells, bells,
Bells, bells, bells–
In the clamour and the clangour of the bells!
IV.
Hear the tolling of the bells–
Iron bells!
What a world of solemn thought their monody compels!
In the silence of the night,
How we shiver with affright
At the melancholy meaning of their tone!
For every sound that floats
From the rust within their throats
Is a groan.
And the people–ah, the people–
They that dwell up in the steeple,
All alone,
And who, tolling, tolling, tolling,
In that muffled monotone,
Feel a glory in so rolling
On the human heart a stone–
They are neither man nor woman–
They are neither brute nor human–
They are Ghouls:–
And their king it is who tolls ;
And he rolls, rolls, rolls, rolls,
Rolls
A pæan from the bells!
And his merry bosom swells
With the pæan of the bells!
And he dances, and he yells ;
Keeping time, time, time,
In a sort of Runic rhyme,
To the pæan of the bells–
Of the bells :
Keeping time, time, time,
In a sort of Runic rhyme,
To the throbbing of the bells–
Of the bells, bells, bells–
To the sobbing of the bells ;
Keeping time, time, time,
As he knells, knells, knells,
In a happy Runic rhyme,
To the rolling of the bells–
Of the bells, bells, bells–
To the tolling of the bells,
Of the bells, bells, bells, bells–
Bells, bells, bells–
To the moaning and the groaning of the bells.
