ევროპის საბჭოს ვენეციის კომისიამ საქართველოს ორგანულ კანონში, “საარჩევნო კოდექსში” შეტანილი ბოლო ცვლილებების შესახებ ანგარიში გამოაქვეყნა, სადაც აღნიშნულია, რომ ცვლილებებმა შესაძლოა, პოლიტიკური პლურალიზმი და ადგილობრივი არჩევნების სამართლიანობა რისკის ქვეშ დააყენოს.
კომისია ამ ცვლილებების გაუქმების რეკომენდაციას გამოსცემს.
ვენეციის კომისიამ დასკვნა 14-15 მარტს გამართულ პლენარულ სესიაზე მიიღო.
ვენეციის კომისიის წარმომადგენლებმა სხვადასხვა პოლიტიკურ ჯგუფსა და ცენტრალური საარჩევნო კომისიის (ცესკო) წევრებთან, ასევე რამდენიმე სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციის წევრებთან და საერთაშორისო თანამოსაუბრეებთან ონლაინ შეხვედრები გამართეს.
ანგარიშში ვკითხულობთ, რომ საპარლამენტო უმრავლესობის წარმომადგენლებმა ვენეციის კომისიის დელეგაციასთან შეხვედრაზე უარი განაცხადეს.
ვენეციის კომისია აღნიშნავს, რომ შემოთავაზებული ცვლილებები აძლიერებს ადგილობრივი საარჩევნო კანონმდებლობის მაჟორიტარულ კომპონენტს, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს მმართველი პარტიის პოზიციის შემდგომი გამყარება.
მიუხედავად იმისა, რომ არცერთი ევროპული სტანდარტი არ ითვალისწინებს კონკრეტულ საარჩევნო სისტემას ადგილობრივი საბჭოების არჩევისთვის, ეს ცვლილებები, მათი ფართო კონტექსტში განხილვისას, პოლიტიკური პლურალიზმის ხელშეწყობას მხარს არ უჭერს.
კომისია რეკომენდაციას უწევს საქართველოს საარჩევნო კოდექსში ნებისმიერი დამატებითი ცვლილება განხორციელდეს საარჩევნო სისტემის საფუძვლიანი და ყოვლისმომცველი გადახედვის ფარგლებში, რაც უზრუნველყოფს საარჩევნო რეფორმის სტაბილურობის პრინციპს.
ვენეციის კომისიის დასვნაში წერია, რომ საქართველოს პარლამენტმა ცვლილებები დაჩქარებული პროცედურით მიიღო.
“საარჩევნო კოდექსში ცვლილებების დაჩქარება მიუთითებს საპარლამენტო უმრავლესობის თავშეკავებაზე, ხელი შეუწყოს დიალოგს როგორც საკანონმდებლო ორგანოში, ისე მის ფარგლებს გარეთ.
კონსენსუსის საკითხი განსაკუთრებულ მნიშვნელობას იძენს, როდესაც შემოტანილი საკანონმდებლო ცვლილებები ცვლის ფართო შეთანხმებით ადრე დადგენილ დებულებებს. შესაბამისად, ნებისმიერი ცვლილება, რომელიც გადახრის წინა კონსენსუსს, წარმოადგენს საზიანო განვითარებას. ამ კონტექსტში, ამ ცვლილებების ამოქმედება საჯარო კონსულტაციის გარეშე
ასევე, უნდა ითვალისწინებდეს მსგავსი კანონმდებლობის სრულად და კეთილსინდისიერად განხორციელების პოლიტიკურ ვალდებულებებს, ადეკვატური პროცედურული და სასამართლო გარანტიებითა და საშუალებებით აღნიშნული კანონმდებლობის ნებისმიერი სახით შეუსრულებლობის დროული შეფასებისთვის.”, – წერია ვენეციის კომისიის დასკვნაში.
ქართველ თანამოსაუბრეებთან ურთიერთობისას ვენეციის კომისიის დელეგაციას აცნობეს, რომ ახალი პარლამენტი ხშირად იყენებს გადაუდებელ პროცედურებს საკანონმდებლო ბაზის სწრაფად შესწორების მიზნით, ზოგჯერ რამდენიმე დღის განმავლობაში.
ვენეციის კომისია მუდმივად გამოთქვამს მოსაზრებას, რომ ნებისმიერი წარმატებული ცვლილება საარჩევნო კანონმდებლობაში უნდა იყოს აგებული მინიმუმ შემდეგ სამ ძირითად ელემენტზე:
1) მკაფიო და ყოვლისმომცველი კანონმდებლობა, რომელიც აკმაყოფილებს საერთაშორისო ვალდებულებებსა და სტანდარტებს და ითვალისწინებს წინა რეკომენდაციებს;
2) კანონმდებლობის მიღება ფართო კონსენსუსით ყველა შესაბამის დაინტერესებულ მხარესთან ფართო საჯარო კონსულტაციების შემდეგ;
3) პოლიტიკური ვალდებულება სრულად განახორციელოს ასეთი კანონმდებლობა კეთილსინდისიერად, ადეკვატური პროცედურული და სასამართლო გარანტიებითა და საშუალებებით, რომლითაც დროულად შეფასდება ნებისმიერი სავარაუდო შეუსრულებლობა.
ონლაინ შეხვედრების დროს, ვენეციის კომისიის დელეგაციას ეცნობა, რომ საარჩევნო სფეროში არც ერთ დაინტერესებულ მხარესთან, მათ შორის შესაბამის ინსტიტუტებთან, განსაკუთრებით ადგილობრივ დონეზე, პოლიტიკურ პარტიებსა და სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან კონსულტაციები არ ყოფილა.
ვენეციის კომისიის დასკვნის მიხედვით, ზემოაღნიშნული პროცედურული ხარვეზების გარდა, ცვლილების შეტანა 2025 წლის ოქტომბერში დაგეგმილ ადგილობრივ თვითმმართველობის არჩევნებამდე ერთი წლით ადრეც ეწინააღმდეგება საარჩევნო კანონმდებლობის სტაბილურობის პრინციპს.
“ეს შემაშფოთებელია, რადგან საერთაშორისო სტანდარტები ითვალისწინებს, რომ არჩევნების დანიშვნის შემდეგ არ უნდა განხორციელდეს ცვლილებები საარჩევნო კანონმდებლობაში.
გარდა ამისა, ცვლილებები ზრდის პროპორციული წარმომადგენლობითი სისტემით მანდატების განაწილების ბარიერს, რაც საარჩევნო ჩარჩოს მნიშვნელოვანი ასპექტია, რომელიც პირდაპირ გავლენას ახდენს ხმების წარმომადგენლობით გადაქცევაზე. შესაბამისად, ეს ცვლილებები გავლენას ახდენს საარჩევნო კანონის ფუნდამენტურ წესებზე”, – ვკითხულობთ ანგარიშში.
ვენეციის კომისიის დასკვნაში ნათქვამია, რომ პირველ რიგში, საარჩევნო კანონმდებლობის ხშირი რეფორმები ძირს უთხრის საზოგადოების ნდობას საარჩევნო სისტემის მიმართ, რადგან საკანონმდებლო ბაზა საზოგადოების მიერ იქნება აღქმული, როგორც პოლიტიკური თამაშის ნაწილი და ექვემდებარება პოლიტიკურ მანიპულირებას მოკლევადიანი პოლიტიკური მიზნებისთვის.
ასევე, ხშირმა რეფორმებმა შეიძლება გამოიწვიოს პრაქტიკული სირთულეები საარჩევნო მმართველობის ორგანოებისთვის კანონის გამოყენებაში, ხოლო ამომრჩევლებისა და კონკურსანტების ადაპტაცია მუდმივად ცვალებად წესებთან.
მთლიანობაში, ვენეციის კომისია იხსენებს თავის წინა დასკვნებს, რომ „საქართველოში საარჩევნო კანონმდებლობის ხშირად შესწორების პრაქტიკა ძირს უთხრის დემოკრატიის პროცესს. გარდა ამისა, რისკავს ამომრჩევლების, პარტიების და კანდიდატების დაბნეულობას და ართულებს კომპეტენტურ საარჩევნო ორგანოებს კანონის გამოყენებას, რამაც შეიძლება გამოიწვიოს შეცდომები საარჩევნო პროცესში და, შედეგად, უნდობლობა არჩეული ორგანოების მიმართ.
ამასთან, ვენეციის კომისია აღნიშნავს, რომ სისტემის პროპორციულ ან მაჟორიტარულ ნაწილზე მინიჭებული წონა, ასევე ეკუთვნის საარჩევნო სისტემის სუვერენულ არჩევანს. ამ კონტექსტში განსაკუთრებული ყურადღება უნდა მიექცეს თანაბარი ხმის უფლების პრინციპიდან წარმოშობილ ვალდებულებებს, რაც საარჩევნო სისტემის შემთხვევაში მოითხოვს, ერთი მხრივ, თანაბარი ხმის უფლებამოსილების და მეორე მხრივ, თანაბარი შესაძლებლობების სტანდარტების დაცვას.
1. საარჩევნო სისტემის არჩევა არის სახელმწიფოს სუვერენული გადაწყვეტილება მისი პოლიტიკური სისტემის მეშვეობით;
2. არსებობს სხვადასხვა საარჩევნო სისტემა და მრავალი ვარიანტი, თუ როგორ რეგულირდება ისინი ვენეციის კომისიის წევრ ქვეყნებში;
3. სახელმწიფოებს აქვთ ფართო დისკრეცია თავიანთი საარჩევნო სისტემების შემუშავებისას, იმ პირობით, რომ დაცული იქნება საერთაშორისო სტანდარტები, რომლებიც უზრუნველყოფენ, კერძოდ, საყოველთაო, თანაბარ, თავისუფალ და ფარულ ხმის უფლებას.
