დიდ ბრიტანეთში გარდაიცვალა ტომ სტოპარდი, მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე ცნობილი დრამატურგი. გარდაცვალების შესახებ მისმა აგენტებმა განაცხადეს. სტოპარდი 88 წლის იყო.
სტოპარდის ყველაზე ხმაურიანი წარმატება, რომელმაც მას მსოფლიო აღიარება მოუტანა, იყო პიესა „როზენკრანცი და გილდენსტერნი მკვდრები არიან“, რომლის პრემიერაც ედინბურგის ფესტივალ Fringe-ზე შედგა1966 წელს. მას შემდეგ ყოველი მისი ახალი პიესა საერთაშორისო მოვლენა ხდებოდა.
ტომ სტოპარდის ბოლო პიესის, „ლეოპოლდშტადტის“, პრემიერა ვესტ-ენდში შედგა 2020 წელს. პიესის მოქმედება ვითარდება XX საუკუნის დასაწყისის ვენაში, ებრაულ გარემოში.
ტომ სტოპარდი (დაბადებული როგორც ტომაშ შტრაუსლერი), 1937 წელს დაიბადა ჩეხოსლოვაკიაში, ებრაულ ოჯახში. მამამისი ექიმად მუშაობდა ზლინში, ტომაშ ბატიას ფეხსაცმლის ფაბრიკაში. ნაცისტური გერმანიის მიერ ჩეხოსლოვაკიის ოკუპაციამდე ცოტა ხნით ადრე ფაბრიკის მფლობელმა თავისი ყველა ებრაელი თანამშრომელი მსოფლიოს სხვა ფილიალებში გადაიყვანა სამუშაოდ. სტოპარდის მამა სინგაპურში აღმოჩნდა. იაპონიის მიერ სინგაპურის ოკუპაციის შემდეგ მამამისმა ცოლ-შვილი ინდოეთში გაგზავნა, თავად კი ბრიტანეთის არმიაში ჩაეწერა მოხალისედ. ის 1942 წელს დაიღუპა.
ომის შემდეგ ტომ სტოპარდის დედა ბრიტანელ მწერალ კენეთ სტოპარდს გაჰყვა ცოლად და მასთან ერთად დიდ ბრიტანეთში გადავიდა საცხოვრებლად. მომავალი დრამატურგი კერძო სკოლებში სწავლობდა. ბოლო სკოლიდან 17 წლის ასაკში გარიცხეს, რის შემდეგაც ჟურნალისტად დაიწყო ცხოვრება.
ტომ სტოპარდი რამდენიმე ათეული პიესის ავტორია, მათ შორისაა „არკადია“ (1993), „ინდური მელანი“ (1995) და „ღამე და დღე“ (1978), რომლებშიც კოლონიალიზმის საკითხებს იკვლევს. სტოპარდის პიესა „უტოპიის სანაპირო“ (2002) იკვლევს XIX საუკუნის რუსული პოლიტიკური აზროვნების განვითარებას. მისი გმირები არიან გერცენი და ოგარიოვი, ჩაადაევი, ტურგენევი, ბელინსკი, ბაკუნინი, ჩერნიშევსკი, რუსეთის მომავალი თაობების შთაგონების წყარო კარლ მარქსი და მრავალი სხვა.
სტოპარდი ასევე აქტიურად მუშაობდა კინოსა და ტელევიზიაში. მან დაწერა სცენარები ტერი გილიამის „ბრაზილიისთვის“ (1985), ჯაშუშური თრილერისთვის „რუსული სახლი“ ჯონ ლე კარეს რომანის მიხედვით (1990) და თანაავტორი იყო სცენარისა „შეყვარებული შექსპირისთვის“ (1998), რომლისთვისაც ოსკარი მიიღო.
ახალგაზრდობაში სტოპარდი აქტიურად იყო ჩართული პოლიტიკურ აქტივიზმში. 1977 წლის თებერვალში ის Amnesty International-ის თანამშრომლებთან ერთად იმყოფებოდა მოსკოვში. მოგვიანებით მან გაიხსენა, რომ მოსკოვში კგბ-ს თანამშრომლები ღიად ადევნებდნენ თვალყურს და ქუჩებში ფოტოებს უღებდნენ. იმავე წელს სტოპარდი ჩეხოსლოვაკიაში გაემგზავრა. იქ ის შეხვდა ვაცლავ ჰაველს, რომელსაც მიუძღვნა თავისი პიესა „პროფესიონალური ხრიკი“ (წინასიტყვაობაში მან დაწერა, რომ მისი შექმნის საბაბი იყო ქარტია 77-ის გამოსვლა). სტოპარდმაინგლისურად თარგმნა ჰაველის ზოგიერთი ნაწარმოები. 1983 წელს სტოკჰოლმში დაარსდა ტომ სტოპარდის პრემია არაოფიციალური ჩეხი მწერლებისთვის.
სტოპარდი მუშაობდა ჟურნალ Index on Censorship-ში, რომელიც იცავს სიტყვის თავისუფლებას, ასევე მუშაობდა ფსიქიატრიის ბოროტად გამოყენების წინააღმდეგ ბრძოლის კომისიაში. მისი პიესა „ყველა კარგი ბიჭი იმსახურებს კეთილგანწყობას“ (1977) ამხელს სსრკ-ში სადამსჯელო ფსიქიატრიის პრაქტიკას.
1997 წელს ტომ სტოპარდი რაინდად აკურთხეს.
www.radiotavisupleba.ge
